سید محمد حاجی مولانا

مطالعه حاضر با روش شناسی توصیفی- تحلیلی و استفاده از روش های دلفی، بهترین-بدترین و بهترین اولویت، با هدف ارزیابی و رتبه بندی شاخص های پایداری حمل و نقل شهری انجام گرفته است. جهت دستیابی به شاخص های حمل و نقل پایدار در سه بعد اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی، رتبه بندی معیارها براساس مطالعات کتابخانه ای، و نظر خبرگان انجام گرفت تا فقط معیارهایی که از اهمیت زیادی بر روی مسئله پژوهش برخودار هستند، وارد روش دلفی شده و با صرفه جویی در زمان و تعداد رفت و برگشت کمتری، معیارهای ارزیابی، نهایی گردند. معیارهای نهایی با استفاده از روش بهترین- بدترین و روش بهترین اولویت، وارد فرآیند وزن دهی و رتبه بندی شدند. مقایسه نتایج دو روش بهترین-بدترین و بهترین اولویت با استفاده از روش های آماری انجام شد و با توجه به اینکه رتبه بندی معیارها در هر دو روش یکسان شد و ضریب همبستگی اسپیرمن 1+ بدست آمد، پس همبستگی قوی بین معیارها برقرار است، ضریب همبستگی پبرسون جهت مقایسه وزنها 0/989و میزان معنی داری صفر بدست آمد که نشان دهنده رابطه قوی بین متغیر ها است . لذا رتبه بندی و وزن دهی حاصل از دو روش مورد قبول واقع شد.

با توجه به محیط فعالیت به شدت رقابتی امروزه توسعه محصولات جدید در پاسخ به نیاز مشتریان و تلاش جهت کاهش آلایندگی های زیست محیطی به عنوان مزیت رقابتی شرکت ها محسوب می گردد. توسعه یک محصول جدید منجر به پیکره بندی مجدد زنجیره تأمین می گردد بنابراین نیازمند اتخاذ تصمیمات استراتژیکی ، فنی و عملیاتی مناسب می باشد. تصمیمات فوق عبارت اند از تخصیص کارخانه به محصول، انتخاب تأمین کنندگان مناسب، میزان تولید محصول و ذخیره مواد اولیه، میزان حمل ونقل و میزان خرید مواد اولیه. علاوه بر این توسعه محصول جدید همراه با ریسک های زیادی است که استفاده از استراتژی های مناسب جهت کاهش انها می تواند منجر به افزایش شانس موفقیت معرفی محصول در بازار گردد. مقاله حاضر به بررسی تولید یک محصول جدید در یک زنجیره تأمین سبز چندلایه ، چند منبعی می پردازد. پس از شناسایی ریسک های مختلف توسعه محصول جدید با استفاده از یک مدل ریاضی بهینه سازی ، به شناسایی بهترین استراتژی های پاسخگویی به ریسک های شناسایی شده و نیز اتخاذ تصمیمات فنی،استراتژیکی و عملیاتی بهینه می پردازیم. مسئله پیشنهادی متشکل است از سه تابع هدف که عبارت اند از تابع هدف اقتصادی، تابع هدف کاهش آلایندگی و تابع هدف کاهش ریسک. مسئله به صورت یک مدل ریاضی برنامه ریزی خطی عدد صحیح مختلط با پارامترهای قطعی فرموله شده است. اعتبار سنجی مدل پیشنهادی توسط یک مسئله نمونه در صنعت محصولات مصرفی پر گردش صورت پذیرفته است. نتایج حاصل از اجرای مدل بیانگر اثرگذاری حضور یک محصول جدید و انتخاب استراتژی های کاهنده ریسک بر روی پیکره بندی مجدد زنجیره تأمین سبز می باشد. همچنین نتایج حاصل از تحلیل حساسیت نشان دهنده کارایی مدل پیشنهادی می باشد

هدف: در این پژوهش مسئله یکپارچه زمان بندی زنجیره تأمین با تعیین واگذاری موعد تحویل، زمان بندی سفارش ها روی یک ماشین در یک سیستم تولیدی و ارسال به صورت دسته ای، واگذاری به چندین وسیله حمل ونقل ناهمگن با توجه به ظرفیت و در نهایت، تحویل سفارش ها به مشتریان در پنجره زمانی با هدف کمینه کردن کل هزینه های توزیع سفارش ها و هزینه های ثابت و متغیر سوخت و انتشار کربن وسیله نقلیه و کل زمان دیرکرد سفارش های مشتریان است. روش: مدل برنامه ریزی مسئله بیان شده یک مدل ریاضی عدد صحیح غیرخطی مختلط بوده و برای حل آن از الگوریتم های فرابتکاری چندهدفه MOPSO و NSGA-II بهره گرفته شده است. به منظور مقایسه دقیق تر نتایج حاصل از معیارهای عملکردی، از تحلیل آماری t زوجی در سطح اطمینان 95 درصد و 05/0  استفاده شد. یافته ها: نتایج حل حاصل از الگوریتم ها و تحلیل آماری در سطح اطمینان 95، نشان دهنده عملکرد مناسب الگوریتم NSGA-II است، از این رو الگوریتم NSGA-II، برای مدل پیشنهادی، کارایی مناسب تری دارد. نتیجه گیری: این پژوهش به کاهش هزینه های تولید، توزیع، نگهداری موجودی و مصرف سوخت منجر می شود. همچنین می توان به کمک این مسئله، موجودی محصولات و هزینه های نگهداری را کاهش داد.

نگرانی های محیطی موجب جلب توجه محققان به مطالعه در حوزه رنجیره تأمین سبز شده است. امروزه سازمان ها دولتی و غیردولتی دریافته اند که مدیریت محیطی یک موضوع استراتژیک کلیدی است که منافع زیادی را در بردارد. از این رو سعی دارند علاوه بر توجه داشتن به فرآیندهای داخل سازمان با توجه به عوامل بیرونی، مانند اثرات محیطی، مقبولیت خود را نزد مشتریان افزایش داده و سهم بیشتری از بازاررا کسب نمایند. در این پژوهش، یک مدل عدد صحیح مختلط دو هدفه برای شناسایی مکان بهینه احداث کارخانه ها و مراکز جداسازی در یک زنجیره تأمین سبز توسعه داده شده است. این پژوهش نقش قابلیت اطمینان تسهیلات و وسایل نقلیه را در برقراری ارتباط مؤثر در زنجیره تأمین را مد نظر قرار داده است. توابع هدف مدل پیشنهادی شامل کمینه سازی هزینه های کل و کمینه سازی تصاعد گاز دی اکسید کربن هستند. با استفاده از روش برنامه ریزی تصادفی (سناریو) برای بررسی عدم قطعیت استفاده شده و پس از خطی سازی قسمتهای غیرخطی، برای حل مدل دو هدفه ریاضی از روش چندهدفه معیار جامع استفاده شده است. کارایی مدل پیشنهادی با استفاده از داده های یک مثال واقعی نشان داده شده است.

در دهه های اخیر، مقابله با پدیده ای با عنوان اثر شلاق چرمی، جزو مهم ترین مسائل در مدیریت زنجیره تأمین گردیده است. این پدیده بیان می کند که نوسان تغییرات تقاضا از انتهای زنجیره به ابتدای زنجیره بیشتر می شود. در این پژوهش به بررسی اثرات ذخیره احتیاطی و تغییرات تقاضای مشتری نهائی براثر شلاقی و هزینه های کل زنجیره تأمین پرداخته شده است. به همین منظور، یک زنجیره تأمین چهار سطحی خطی شامل فروشگاه، خرده فروش، عمده فروش و کارخانه در نظر گرفته شده و برای پیش بینی تقاضا از روش میانگین متحرک استفاده گردید. در ادامه، نه سناریوی مختلف شامل تغییرات تقاضا (کم، متوسط، زیاد) و ذخیره احتیاطی (کم، متوسط، زیاد) در نظر گرفته شد و اثر شلاقی با یک فاصله اطمینان 95درصد و دوره زمانی یک ساله محاسبه گردید. همچنین هزینه های کل شامل هزینه های سفارش دهی، هزینه های نگهداری و هزینه های پس افت هر کدام از اعضای زنجیره تأمین در سناریوهای مختلف محاسبه شد. نتایج این تحقیق نمایانگر آن است که اگر روش برآورد تقاضا در همه اعضای زنجیره تأمین با استفاده از روش میانگین متحرک باشد، با افزایش نوسان تغییرات تقاضای مشتری نهائی، اثر شلاقی از پایین دست به بالادست در زنجیره تأمین افزایش می یابد ولی اثر شلاقی کل زنجیره کاهش می یابد. همچنین اگر تغییرات تقاضا ثابت فرض شود، افزایش ذخیره احتیاطی در هر کدام از اعضای زنجیره تأمین باعث افزایش اثر شلاقی کل زنجیره تأمین می گردد. افزایش اثر شلاقی، افزایش هزینه ها را نیز در پی دارد که سهم هزینه های سفارش دهی کاهش یافته و سهم هزینه های نگهداری و پس افت افزایش می یابد.

اثر شلاقی به طور شایان توجهی بر عملکرد مالی شرکت ها و سازمان ها اثر می گذارد. این پدیده بیان می کند که نوسان تغییرات تقاضا از انتهای زنجیره به ابتدای زنجیره بیشتر می شود. دانشمندان و محققان در زمینه کاهش آثار شلاقی در زنجیره تأمین، مطالعات بسیاری انجام داده و جنبه خاصی را بررسی کرده اند. در این پژوهش به بررسی آثار ذخیره احتیاطی و تغییرات تقاضای مشتری نهایی بر اثر شلاقی کل زنجیره تأمین پرداخته شده است. به همین منظور، یک زنجیره تأمین چهارسطحی خطی شامل فروشگاه، خرده فروش، عمده فروش و کارخانه مد نظر قرار گرفت و برای پیش بینی تقاضا از روش میانگین متحرک استفاده شد. در این رابطه، نُه سناریوی مختلف شامل تغییرات تقاضا (کم، متوسط، زیاد) و ذخیره احتیاطی (کم، متوسط، زیاد) در نظر گرفته شد و اثر شلاقی با فاصله اطمینان 95درصد و دوره زمانی یک ساله به دست آمد. نتایج این تحقیق نشان داد اگر روش برآورد تقاضا در همه اعضای زنجیره تأمین با استفاده از روش میانگین متحرک باشد، با افزایش نوسان تغییرات تقاضای مشتری نهایی، اثر شلاقی کل زنجیره کاهش می یابد. همچنین اگر تغییرات تقاضا ثابت فرض شود، افزایش ذخیره احتیاطی در هر یک از اعضای زنجیره تأمین موجب افزایش اثر شلاقی کل زنجیره تأمین می شود.