پروانه صانعی

قصیدة لُغَز شمعِ منوچهری دامغانی در بین ادب دوستان و محققّان ادب فارسی بسیار معروف است. آشنایی منوچهری با ادبیات عرب باعث شده است تا وی مانند دیگر اشعار خود، در سرودن این قصیده، از مضامینی بهره بگیرد که شعرای عرب در توصیف شمع به کار برده اند و بدین صورت واسطة انتقال مضامین شعری لغز شمع از ادبیات عرب به ادبیات فارسی باشد. در این مقاله، با توجه به شباهت هایی که در لغز شمع منوچهری و شاعران عرب زبان پیش از او و معاصرانش یافت شده است، درصدد پاسخ گویی به این سؤال هستیم که منوچهری در لغز شمع خود به چه میزان از ادبیات عرب، تأثیر پذیرفته و بر شعرای پس از خود تا پایان قرن هفتم، چه تأثیری گذاشته است. شاعرانی چون عثمان مختاری و معزّی از جمله معروف ترین شاعرانی هستند که به پیروی از منوچهری لغز شمع سروده اند.

تمرینات مقاومتی (RT) از مهم ترین برنامه های تمرینی در بیشتر ورزش ها از جمله ورزش سنگ نوردی است. این تمرینات از طریق افزایش قدرت و استقامت عضله نقش مهمی در بهبود عملکرد ورزشی دارد. به تازگی استفاده از محدودیت جریان خون (BFR) به عنوان روشی برای بهبود کارایی RT پیشنهاد شده است. ازاین رو هدف از تحقیق حاضر، بررسی تأثیر 4 هفته تمرین مقاومتی با و بدون محدودیت جریان خون بر عوامل هورمونی آنابولیک، نیتریک اکساید و لاکتات مردان سنگ نورد بود. در این تحقیق نیمه تجربی، به صورت هدفمند 20 سنگ نورد مرد نخبه با میانگین سنی 42/1±3/23 سال و درصد چربی 25/2±1/13درصد و حداقل 2 سال سابقه تمرینی با تخصیص تصادفی در دو گروه تمرین با BFR و تمرین بدون BFR قرار گرفتند. برنامه تمرین مقاومتی 3 جلسه در هفته و به مدت 4 هفته و هر جلسه به مدت 80 دقیقه با شدت تمرین30 درصد حداکثر قدرت بیشینه با یا بدون BFR بود. خون گیری در چهار مرحله حالت پایه، پس از آزمون ورزشی اولیه، پس از 4 هفته تمرین در حالت پایه و بلافاصله پس از قرارداد سنگ نوردی پس آزمون به منظور تعیین سطوح سرمی IGF-1، NO، هورمون رشد و لاکتات خون اخذ شد. در نهایت، داده های حاصله با آزمون تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر در سطح معنا داری کمتر از 05/0 تجزیه وتحلیل شدند. در مرحله پیش آزمون، افزایش غلظت IGF-1، NO، هورمون رشد و لاکتات در گروه BFR بیشتر از بدون BFR بود (05/0>P). علاوه بر این، افزایش مقادیر استراحتی NO تنها در گروه BFR معنا دار بود (05/0>P)، اما مقادیر استراحتی IGF-1، GH و لاکتات خون در گروه بدون BFR تغییر معنا داری نداشت (05/0<P). همچنین، پاسخ ورزشی IGF-1، NO و GH صرفاً در گروه BFR به طور معنا داری افزایش یافت (05/0>P). به نظر می رسد تمرین با BFR احتمالاً روشی مناسب برای دستیابی کارامدتر و موثر به سازگاری های تمرینی است، لیکن تا زمان انجام مطالعات بیشتر نتایج تحقیق حاضر باید بااحتیاط استفاده شود.

زبان از مهم ترین ابزارهای انتقال پیام بین انسان هاست که شاعران از آن استفاده ی هنرمندانه می کنند. آن ها با استفاده از امکانات زبان، توانایی های خود را بروز می دهند و می کوشند دیگران را با دنیای خویش آشنا کنند. توجه و دقت در استفاده از آواها و واج های زبانی می تواند شاعر را در رسیدن به مقصود خویش و القای نوع ادبی اثر یاری دهد. در این پژوهش باتوجه به دیدگاه های صاحب نظران اروپایی مانند گرامون و ژانت و فارسی زبان همچون فارابی، ابن سینا و غیره سیر تحول آوایی و واجی در چهارده منظومه ی عاشقانه ی فارسی از آغاز تا پایان قرن هشتم ه (جمعاً 64485 بیت) به شیوه ی استقرای تام و با بهره گیری از نرم افزار سیمیا بررسی شد. بر اساس نتایج به دست آمده، آواهای سایشی در این منظومه ها بیشترین کاربرد را دارند. آواهای خیشومی و روان به عنوان تسهیل کننده و ایجاد روانی در خوانش در جایگاه بعدی قرارمی گیرند. اگرچه آواهای انفجاری در منظومه های نخستین کاربرد وسیعی دارند؛ ولی به سبب غلبه ی سبک عراقی و نوع ادبی غنایی کم رنگ می شوند. نظامی و خواجوی کرمانی ازنظر استفاده ی صحیح و هدفمند از واج ها برای القای مفاهیم، در منظومه های عاشقانه ی خود، سرآمد شاعران در این دوران هستند.

نزاری قهستانی (645 721 ه . ق) شاعر سده های هفتم و هشتم هجری است. وی در روستای فوداج از توابع بیرجند به دنیا آمد و در همانجا درگذشت. درباره دلیل تخلّص وی اختلاف نظر وجود دارد؛ برخی سبب تخلّص وی را به نزاری، لاغری و ضعیفی وی یا انتساب او به نزارمستنصربن اسماعیل می دانند (ر.ک: صفا، 1378: 734). نزاریه یکی از فرقه های اسماعیلیّه است که پس از مرگ المستنصر بالل،ه در ایران و سرزمین های خلافت شرقی شکل گرفته است. چنین به نظرمی رسد که یکی ازدلایل بی توجّهی به او و آثارش، مذهب او باشد. اثر مهم نزاری منظومه ازهر و مزهر است. از آنجا که «درهیچ یک از کتاب نامه ها و دایره المعارف ها اثری به نام ازهر و مزهر یافت نشده است. اشاره نزاری را به این که منظومه ازهر و مزهر بازآفرینی یک حماسه باستانی است باید به عنوان یک شیوه متعارف ادبی تلقی کرد» (بای بوردی،1370: 88). داستان ازهر و مزهر، ده هزار و ششصد و دوازده بیت دارد که در سال 700 هجری در قالب مثنوی و بحر هزج مسدّس در مدتی کمتر ازیک سال به نظم درآمده است. این مثنوی، داستانی عاشقانه است و به نظر می رسد شاعر در سرودنش، به آثاری چون خسرو و شیرین و لیلی و مجنون نظامی نیز نظر داشته است. درواقع، ازهر و مزهر یک منظومه حماسی- غنایی است.

پژوهش های تعیین انواع ادبی در ادب فارسی بسیار اهمیت دارد و بررسی مباحث دستوری کمک شایانی به شناخت بهتر و تفکیک انواع ادبی به ویژه نوع غنایی می کند. در این پژوهش تلاش می شود تا با بررسی مبحث "فعل" درنوع غنایی ماهیت فعل در منظومه های عاشقانه تبیین شود. براین اساس با داده های آماری وبررسی بنیادی به شیوه استقرای تام سعی دارد تا شاخصه های خاص فعل در نوع غنایی از سایر انواع ادبی را شناسایی کند و این ویژگی ها را در چهارده منظومه عاشقانه ازآغاز تاپایان قرن هشتم هجری بررسی نماید. این پژوهش درصدد است تا به این سوال پاسخ دهد که آیا "فعل" در نوع غنایی ماهیت خاص و ویژه ای دارد؟ نتایج نشان می دهد که ساختمان فعل در نوع غنایی ساده و وصفی است. فعل ساده کاربرد بیشتری در نوع غنایی دارد. همچنین شعرا برای ایجاد تحرک درتصاویر از فعل وصفی درنوع غنایی سودبرده اند. البته هرچه بسامد وجود فعل درابیات کمتر باشد، آهنگ آرام بیت افزایش می یابد و درنتیجه تصاویر، یکپارچه تر و با جزئیات بیشتری تشریح می شوند. بررسی جایگاه فعل در بیت یا مصراع نشان داد که در نوع غنایی، غالبا فعل در اواسط یا انتهای جمله قرارمی گیرد و آهنگ بیت افتان می شود. این آهنگ افتان، قطب غنایی اثر را قوت می بخشد.

بخشی از نقد جدید صرف بررسی ویژگی های زبان آثار ادبی شده است. در زبان فارسی عمده پژوهش ها در زمینه زبان عرفان و زبان حماسه انجام گرفته و تاکنون الگویی برای بررسی زبان غنایی-روایی ارائه نشده است. به منظوردستیابی به یک الگو برای بررسی زبان غنایی- روایی، پنج سطح: آوایی، دستوری، محتوایی، واژگانی و بلاغی در چهارده منظومه مهم عاشقانه فارسی به شیوه استقرای تام بررسی شد. نرم افزارسیمیا و فیش نگار نور3درتحلیل و طبقه بندی داده هااستفاده شدند. نوع پژوهش تحلیلی – توصیفی می باشد و می توان این نتایج را حاصل این بررسی دانست: ازحیث وزن هزج مسدس با زحافات عمدتا محذوف است. ردیف فعلی مورد توجه است. مخرجگاه غالب، سایشی است. واژگان حوزه معنوی و وجدانیات، عناصر طبیعی و عناصر بزم جزء وجوه مهم این زبان هستند.وجود فعل در اواسط ابیات یا مصراع ها، محذوف بودن افعال و بالتبع آن آهنگ افتان ابیات به چشم می خورد. افزایش ضمایر گسسته من و ما می تواند درونگرایی منظومه ها را افزایش می دهد. ازنظر پرکاربردترین صنایع بلاغی، استعاره مصرحه مرشحه، استعاره مکنیه، تشبیه با طرفین مقید، اضافه تشبیهی و تشبیه بلیغ وجوددارد.افزایش جملات انشایی،افزایش اوصاف و اطناب، افزایش مبالغه، بسامد بالای حضور فعال زنان و زبان زنانه و لطیف ازدیگر ویژگی های این زبان است.