امیرهوشنگ انوری

موقعیت مکانیِ مجلس شورای اسلامی، از ظرفیت های مطالعاتی متنوعی برخوردار است. بررسی جغرافیای تاریخی این محدوده، یکی از حوزه های تحقیقی مرتبط با آن است. نظر به اینکه اساساً جغرافیا بستر رویدادها و تحولات تاریخی است و مجلس از جمله محورهای اساسی مباحث تاریخی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی کشور از بدو تأسیس تاکنون بوده است، جغرافیای تاریخی این مکان می تواند ارائه دهندة اطلاعات جالب و احیاناً دستاوردهای علمیِ تازه ای باشد. این مقاله به پیشینه میدان بهارستان پیش از استقرار مجلس در آن، شرح مکان های تاریخی و فرهنگی پیرامون، چگونگی شکل گیری ساختار میدان و تحولات آن در گذر زمان و وضعیت موجود، بر اساس مدارک و مستندات، پرداخته است. دوره مورد بررسی، از اوایل پایتختی تهران تا زمان حاضر را در بر گرفته است. این پژوهش را می توان مطالعه ای بین رشته ای در حوزه های تاریخ معاصرِ جغرافیای شهری و معماری تهران دانست.

تمدن اسلامی یکی از چند تمدن اصلی و تاریخ ساز بشر است و نقشه، از جمله دستاوردهای با ارزش این حوزه ی تمدنی است که تا کنون به گونه ای شایسته، در کانون توجه محققان ایرانی قرار نگرفته است. این مقاله با بررسی کرنولوژیک نقشه های جغرافیایی، نقشه نگاران و مکتب های نقشه کشی در تمدن اسلامی از تولد تا اوج و سپس انحطاط این رشته، با مراجعه به منابع و اطلاعات محدود و پراکنده ی موجود در این زمینه، به سیر تاریخی و ماهیت علمی نقشه کشی در تمدن اسلامی پرداخته و ضمن شناسایی تاثیر دستاوردهای اقوام پیشین در نقشه نگاری اسلامی، نشان می دهد که مسلمانان، چگونه با نوآوری ها و آفرینش های چشمگیرخود، به غنای علمی این حوزه افزودند.