مصطفی لعل شاطری

مصطفی لعل شاطری

مدرک تحصیلی: دانشجوی دکتری تاریخ ایران اسلامی؛ دانشگاه فردوسی مشهد

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۳۰ مورد.
۱.

آسیب شناسی کمّی پایان نامه های دانشگاهی نگارش یافته با تکیه بر کتاب های چاپ سنگی (1401-1354 ش)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: کتابداری و اطلاع رسانی دوره ۲۶ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۱۰۲) 67 - 85

کلید واژه ها: منابع چاپ سنگی پایان نامه دانشگاه شهر رشته

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 793 تعداد دانلود : 605
هدف: بر مبنای رویکردها و حوزه های پژوهشی، منابع اطلاعاتی متنوعی در اختیار پژوهشگران قرار دارد. هرچند دسترسی به بخشی از این منابع گاه با محدودیت هایی مواجه است، اما خودداری از توجه به آن، نقص در نتایج را به همراه خواهد داشت. در این بین، بهره گیری از منابع آرشیوی از جمله، موضوعات حائز اهمیت در عرصه پژوهش محسوب می شود. یکی از منابع کمتر شناخته شده در این حوزه، کتاب های چاپ سنگی است. این صنعت از اواسط دوره قاجار (1249ق) به ایران وارد و در اندک زمانی جایگزین چاپ سربی شد و تا پایان دوره قاجار (1344ق) و اندکی پس از آن، به واسطه استقبال فراگیر جامعه، مورد کاربرد قرار داشت. در حدود یک قرن، آثار متعددی با بهره گیری از این تکنیک چاپ سنگی انتشار یافت که غالباً بازنشر آثار ادوار قبل و یا نشر مؤلفان این دوره بود. هدف از پژوهش حاضر، پاسخ به پرسش هایی چندگانه است مبنی بر این که تاکنون چه تعداد از پایان نامه های دانشگاهی نگارش یافته در ایران با محوریت منابع چاپ سنگی بوده و پراکندگی جغرافیایی (شهر-دانشگاه)، پراکندگی رشته، پراکندگی مقطع و سالشماری آن، به چه نحو بوده و در این بین چه رویکردهایی در استفاده از این منابع پژوهشی حاکم بوده است؟ روش/ رویکرد پژوهش: روش این پژوهش توصیفی-تحلیلی و نمونه گیری بر اساس دو پایگاه مورد تأیید وزارت علوم و مراکز دانشگاهی و تحقیقاتی (ایران داک و کتابخانه ملی) و بررسی سایت کتابخانه های دانشگاهی صورت پذیرفته است. با این حال، یافته های پژوهش حاضر، همچون سایر پژوهش های کمّی مبنی بر نمونه گیری، از قطعیت کامل برخوردار نیست و ضریب خطای 10 الی 15 درصدی در آن می تواند وجود داشته باشد، چرا که اطلاعات اولیه و تکمیلی ثبت شده از سوی تعدادی از مراکز دانشگاهی و دانشجویان، بعضاً توأم با نقص و اشتباه است. یافته ها و نتایج: مبنی بر بررسی موردی کلیه پایان نامه های استخراج شده، یافته ها حاکی از آن است که 43 مرکز دانشگاهی در 17 شهر، صرفاً به نگارش 255 پایان نامه پرداخته اند که در این بین تهران با 15 دانشگاه و 183 پایان نامه، در صدر این آمار قرار دارد. رشته های بهره مند از کتاب های چاپ سنگی 21 رشته و تصویرسازی با 115 پایان نامه، فاصله ای محسوس با سایر رشته ها دارد. به ترتیب 1، 14، 223 و 17 پایان نامه در مقطع کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری نگارش یافته است. از 1354ش. تا زمستان 1401ش. نگارش پایان نامه هر سال، برخوردار از تفاوتی چشمگیر است، چنان که می توان به  1393ش. با 21 پایان نامه و 16 سال اشاره داشت که در آن پایان نامه ای با محوریت کتاب های چاپ سنگی، نگارش نیافته است.
۲.

تأثیر گفتمان بصری در تداوم و تقویت قرائت های تحریفی از واقعه کربلا (مطالعه موردی: تصویرسازی محاربه قاسم بن الحسن(ع) در مراثی دوره قاجار، اثر میرزا علی قلی خویی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲۸ 231 - 262

کلید واژه ها: قاسم بن الحسن (ع) گفتمان بصری قرائت های تحریفی تصویرسازی چاپ سنگی میرزا علی قلی خویی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 143 تعداد دانلود : 295
ازجمله موضوعات مغفول در زمینه تحریفات واقعه کربلا، تأثیر عناصر بصری در تداوم و تقویت این جریان است. این تحریفات که در گزارش های روضه الشهدا، متأثر از آثار پیشین، تا حد بارزی به صورت تجمیع شده بروز یافت، در دوره قاجار با ورود چاپ سنگی و سهولت در انتشار کتاب، در دیوا ن های مراثی به صورت گسترده ادامه یافت. در این میان یکی از قابلیت های چاپ سنگی، بهره گیری از تصویرسازی های درونِ متن و مرتبط با وقایع (ترجمه گفتمان مکتوب به گفتمان بصری) بود. هدف از پژوهش حاضر با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی پاسخ به این پرسش است که تصویرسازی های میرزا علی قلی خویی از مجلس محاربه قاسم بن الحسن (ع) با فرزندان اَزرَق شامی، در طوفان البکاء، ماتمکده و اسرارالشهاده، به مثابه گفتمانی بصری از چه پیشامتن های متأثر و تا چه میزان در تداوم و تقویت این گزارش تحریف آمیز نقش داشته است؟ یافته ها حاکی از آن می باشد که تصاویر (متن) ضمن تأثیر از پیشامتن های موجود و اختصاصاً روضه الشهدا، به گسترش این گزارش تحریف آمیز پرداخته است، به طوری که این جریان را می توان متأثر از هنجارها و باورهای جامعه و اختیارات هنری، جهت خلق سیمایی حماسی از قاسم (ع) و نیز نمایش قدرت تصویرسازی در تقابل نسبی با سایر گونه های مراسم یادبود کربلا دانست. واژگان کلیدی: قاسم بن الحسن (ع) ، گفتمان بصری، قرائت های تحریفی، تصویرسازی، چاپ سنگی، میرزا علی قلی خویی.
۳.

بررسی تطبیقی تصویرپردازی رئوس ملائکه در چاپ سنگی کتاب «عجایب المخلوقات و غرایب الموجودات» و روایات اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: رهیافت هایی در علوم قرآن و حدیث سال پنجاه و یکم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱۰۲

کلید واژه ها: رئوس ملائکه روایات اسلامی عصر قاجار چاپ سنگی تصویرپردازی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 680 تعداد دانلود : 463
با ورود صنعت چاپ سنگی به ایران در عصر قاجار، کتاب های فراوانی منتشر گردید و در این بین افزودن تصاویری مرتبط با محتوای آن، یکی از نیازهای ناشران بود. این مقاله بر آن است تا با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی میزان تطبیقِ نقاشی های مربوط به رئوس ملائکه (اسرافیل، میکائیل، جبرئیل و عزرائیل) در کتاب چاپ سنگیِ عجایب المخلوقات قزوینی (نسخه 1264 ق) با قصص قرآنی و روایات اسلامی بپردازد. یافته ها حاکی از آن است که تصویرگر این کتاب، علیقلی خویی، الگوی پایه در ترسیمِ پیکره این ملائکه را از سویی برای زیبایی بصری مبتنی بر آموخته های هنری و از سویی دیگر در جهت انطباق با آیات و منابع روایی با رویکرد دینی و در مواردی جزیی بر اساس هنجارها و باورهای اجتماعی، قرار داده است. اما بررسی تحلیلی تصاویر با گزارش های موجود این نظر را اثبات می کند که خویی تا حد بسیار زیادی تحت تأثیر روایات اسلامی بوده و تصاویرِ برخوردار از درون مایه دینی او را، نمی توان تنها منبعث از قوه تخیلِ هنری دانست.
۴.

بررسی تطبیقی تصاویر جنیانِ حاضر در کربلا در کتب چاپ سنگی عصر ناصری با روایات اسلامی (مطالعه موردی طوفان البکاء)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نگری و تاریخ نگاری دوره جدید پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲۲ (پیاپی ۱۰۷) 147 - 176

کلید واژه ها: جنّ امام حسین (ع) کربلا چاپ سنگی طوفان البکاء عصر ناصری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 14 تعداد دانلود : 61
طبق روایات دینی جنّ موجودی غیرمادی است که با برخورداری از شعور و هستی غیرارگانیک در سلسله مراتب هستی، از نظر جایگاه پایین تر از انسان و بالاتر از حیوان قرار دارد. بنا ب ر روایات اسلامی، گروهی از جنیان پس از بعثت پیامبر اکرم(ص) به آن حضرت ایمان آوردند و در زمره مسلمانان جای گرفتند. اینان پس از رحلت نبیّ مکرم اسلام، به پیروی از ائمه اطهار(ع) پرداختند و در مواقع لازم، آمادگی خود را برای فداکاری ابراز نمودند. گزارش های منابع از حضور گروهی از آن ها در کربلا برای حمایت از امام حسین(ع) را می توان مصداق این مدعا به شمار آورد. دیدار گروهی از جنیان با سیدالشهدا(ع) در کربلا، موضوعی است که مورد توجه تصویرگران و نقاشان عصر قاجار همچون میرزا علیقلی خوئی قرار گرفته و به خلق تصاویری در این زمینه منجر شده است. این که تصاویر موجود در چاپ سنگی «طوفان البکاء» در عصر ناصری، (قطعِ نظر از وثاقت یا عدم وثاقت تاریخی) ( 1313-1264ق ) تا چه میزان با روایات اسلامی انطباق دارد، مسئله ای است که این مقاله می کوشد تا به روش کیفی و تحلیلِ محتوای تصاویر، به تبیین آن همت گمارد و نیز برخی از ابهامات موجود در خصوص حضور زعفر را برطرف نماید.
۵.

تحلیلی بر عملکرد ابوایوب موریانی در عصر منصور عباسی (136 154ﻫ.ق)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال نوزدهم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۷۴) 181 - 210

کلید واژه ها: ابوایوب موریانی منصور عباسی منصب وزارت دیوان سالاری روابط ایرانیان و عباسیان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 680 تعداد دانلود : 836
در دوره اوّل خلفای عباسی (132 232ق)، با توجه به سیاست به کارگیری ایرانیان در امور مملکت داری، زمینه حضور افراد و خاندان های ایرانی در دستگاه خلافت فراهم شد. عملکرد مطلوب و توانایی ایرانیان در مناصب اداری، سبب شد که برخی از آنان حتی تا منصب وزارت نیز پیش بروند. یکی از وزرای ایرانی این دوره، ابوایوب موریانی (154ق) است. او طی هفده سال حضور در دربار منصور، در سیاست گذاری ها و دیگر امور مربوط به خلافت، به ایفای نقش پرداخت. این مقاله به روش توصیفی تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه ای، در پی آن است تا نقش ابوایوب موریانی و خط مشی او را به عنوان یک دیوان سالار ایرانی در دستگاه خلافت عباسی مورد واکاوی قرار دهد. یافته های پژوهش، نشان دهنده تمایز موریانی در منصب وزارت در مقایسه با دیگر وزرای ایرانی مانند ابوسلمه خلال و خالد برمکی است. وی در دوران وزارت خود، افزون بر مشورت دهی به خلیفه، پیگیر منافع شخصی خود هم بود و با دسیسه چینی علیه دیگر رجال فعالِ زمانه خویش، گونه ای از قدرت طلبی و سلطه جویی انحصارگرایانه را در عملکرد خود باقی گذاشت
۶.

فعالیت های عام المنفعه دربارِ سلطان حسین بایقرا در خراسان (875-911 ق) (با تکیه بر متون تاریخی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید پاییز ۱۳۹۷ شماره ۳۹ (پیاپی ۱۲۹) 65 - 86

کلید واژه ها: تیموریان سلطان حسین بایقرا امیرعلیشیرنوایی اقدامات عام المنفعه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 612 تعداد دانلود : 228
عصر سلطان حسین بایقرا را می توان از ادوار رونق فعالیت های عام المنفعه دانست. گرچه  پیشینه این گونه اقدامات در دوره تیموریان (771-880.ق) به تیمور بازمی گردد، اما با روی کارآمدن بایقرا و متعاقباً رویکرد ویژه وزیر او، امیرعلیشیر نوایی، این اقدامات در حد قابل ملاحظه ای در خراسان گسترش یافت. پژوهش حاضر با تکیه بر روش توصیفی تحلیلی و بهره گیری از متونِ تاریخی در پی پاسخ به این پرسش می باشد که گستره و تأثیر فعالیت های عام المنفعه سلطان و نوایی تا چه حد و با چه رویکردی بوده است؟ در دوره بایقرا، این اقدامات به صورت قابل ملاحظه ای توسط او و درباریانش به خصوص وزیر وی در راستای سیاست های دربار و انگیزه شخصی انجام پذیرفت. این امور، بیشترِ زمینه ها از جمله مذهبی، آموزشی و رفاهی را شامل می شد که در این بین سلطان و درباریان علاوه بر توجه به رفاه عمومی، در راستای کسب منزلت و جایگاه سیاسی اجتماعی گاه با نیّت خالص، عدم رضایت از نابرابری عمومی، کسب رضایت درونی و در مواردی شهرت طلبی، به انجام این امور اهتمام داشتند.
۷.

نخستین پیروزی های عرب در فارس (بررسی متن پژوهی)

نویسنده: مترجم:
منبع: تاریخ نو تابستان ۱۳۹۶ شماره ۱۹

کلید واژه ها: فارس عمربن خطاب حمله اعراب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 422 تعداد دانلود : 795
فتوحات اعراب در مناطق گوناگون ایرن و به ویژه فارس، از جمله موضوعاتی می باشد که تاکنون مورد توجه گروهی از پژوهشگران قرار گرفته است که غالبا فارغ از توجه به بررسیِ تحلیلیِ روایات می باشد. در این مقاله با نگرشی متمرکز تلاش گردیده تا سرداران نظامیِ اعزامی برای فتح فارس در سال های نخستینِ فتوحات اعراب مسلمان در ایران و نسبت های قومی آنان و از سویی بررسی روایات و صحت سنجی آن، که از حوزه های کمتر پرداخته شده محسوب می گردد، مورد تحلیل و ارزیابی قرار گیرد. این پژوهش بر آن است در ابتدا به بررسی سرداران عرب که نخستین فتوحات فارس را برعهده داشته اند پرداخته و سپس با بررسی روایات سیف بن عمر با سایر منابع معتبر به موشکافی این جریان تاریخی بپردازد.
۸.

بررسی تحلیلیِ نمایش های مردمیِ رایج در تهرانِ عصر ناصری

نویسنده:
منبع: تاریخنامه خوارزمی سال پنجم پاییز ۱۳۹۶ شماره ۱۹ «ویژه نامه تاریخ معاصر ایران»

کلید واژه ها: تهران دربار نمایش عصر ناصری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 153 تعداد دانلود : 172
در عصر حکومت ناصرالدین شاه (1313-1264 ق/ 1895-1847 م)، به دلیل آزادی های نسبی و از سویی طبع هنر دوست او، نمایش های سنتی ایران به صورتی آزادانه تر- البته گاه با قبض و بسط هایی- نسبت به ادوار قبل و حتی پس از خود ادامه یافت. این پژوهش بر آن است تا با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی و بهره گیری از منابع متقن و تحقیقات جدید به این پرسش پاسخ دهد که رایج ترین نمایش های تهران در عصر ناصری چه بوده و از چه ویژگی های هنری بصری در اجرا و درون مایه کلامی برخوردار و متعاقباً هنرمندان این عرصه دارای چه جایگاهی در دربار و در نزد توده مردم بوده اند؟ یافته ها حاکی از آن است که در نمایش های عصر ناصری در تهران، علاوه بر کاربرد تکنیک های هنری که تا پیش از آن چندان رایج نبوده است، آمیزه ای از عادات، آداب، کلام و گفتار موجود بود که خود عاملی محسوب می-گردید تا همواره از سوی دربار و عامه مردم، خواست فزاینده ای بر این گونه نمایش وجود داشته باشد. علاوه بر این، نمایش های سنتی، ملموس ترین و عینی ترین شکل از بازآفرینی موقعیت ها و روابط انسانی را در خود داشت و از این رو می توان گونه های نمایشی این عصر را؛ قالبی برای اندیشه، روندی برای شناخت و شیوه ای برای برگردانیدن مفاهیم انتزاعی به شرایط ملموس انسانی دانست. این نمایش ها در تهرانِ عصر ناصری، در یک دسته بندی کلی شامل تعزیه، معرکه، نقالی، تقلید، تخت روحوضی و خیمه شب بازی می باشد.
۹.

جایگاه بدایع الوقایع در تاریخ نگاریِ هنری عصر سلطان حسین بایقرا (مطالعه موردی موسیقی دانانِ خراسانی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نگری و تاریخ نگاری دوره جدید بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۱۹ (پیاپی ۱۰۴) 115 - 142

کلید واژه ها: بدایع الوقایع زین الدین واصفی سلطان حسین بایقرا موسیقی دانان تاریخ نگاریِ هنری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 474 تعداد دانلود : 689
تاریخ نگاریِ هنری ایران را می توان از جمله حوزه های تاریخ نگاری دانست که تا کنون مورد مداقه جدی قرار نگرفته است. یکی از موضوعاتی که در دوره تیموریان مورد توجه حکمرانان قرار گرفت، توجه به طبقه هنرمندان بود، چنانکه این جریان در عصر سلطان حسین بایقرا (911-875ق) و سایر درباریان به دلیل طبع هنری و علاقه به اهل هنر و به ویژه موسیقی دانان با سیاست های حمایتی تعقیب و تا حد زیادی در تواریخ این دوره انعکاس یافت. هدف از این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی و نگرشی تاریخی-هنری پرسش به این پاسخ می باشد که بدایع الوقایع اثر زین الدین واصفى (961-890ق) در تاریخ نگاریِ هنری ایران و منحصرا در روند بررسی موسیقی دانان عصر بایقرا در خراسان بزرگ، از چه جایگاهی برخوردار و بیانگر چه اطلاعاتی است؟ یافته ها حاکی از آن است که این اثر تا حد زیادی فارغ از دیدگاه های سیاسی-درباریِ سایر تواریخ این دوره، بازتابی از زندگانی طبقات مختلف جامعه و قشر موسیقی دانان می باشد، چنانکه واصفی به ذکر نکاتی انحصاری از موسیقی دانان این دوره پرداخته که تا حد بسیار زیادی در سایر تواریخ ذکر نگردیده است. از این منظر بررسی تحلیلیِ گزارش های بدایع الوقایع و نیز تطبیق با سایر تواریخ این دوره از سویی اطلاعاتِ نوینی از حیات موسیقی دوره سلطان حسین ارائه داده و از سویی پژوهش های پیشین در حوزه موسیقیِ عصر بایقرا مبتنی بر متون تاریخی را نیازمند بازبینی قرار می دهد.
۱۰.

تکیه دولت تهران: دولت تئاتری قاجار

نویسنده: مترجم:
منبع: تاریخ نو سال هفتم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲۱

کلید واژه ها: امام حسین (ع) کربلا تئاتر صفویه قاجار ناصرالدین شاه تکیه دولت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 316 تعداد دانلود : 899
یکی از موضوعات مطرح پس از اسقرار حکومت صفویه در ایران رسمیت مذهب شیعه بود. در این بین، برپایی مراسم یادبود امام حسین (ع) و ذکر وقایع کربلا به یکی از مراسم نسبتا رایج در این دوره مبدل گردید، چنانکه پس از آن نیز ادامه یافت. این پژوهش در ابتدا به بررسی زوایای کمتر پرداخته شده به این موضوع از دوره صفوی همچون رسم بگم (Begum) و یا قربانی شتر پرداخته و سپس اجرای مراسم تعزیه در دوره قاجار را مورد بررسی قرار خواهد داد. با این حال، رویکرد این پژوهش بیشتر به بررسی این موضوع می پردازد که برپایی مراسم یادبود به ویژه از سوی دربار قاجار تنها به واسطه عشق و علاقه به جریان کربلا نبوده است. بلکه می توان این جریان را با توجه به ساختار درونی و بیرونی مکان های برپایی نمایشِ تعزیه همچون تکیه دولت، با نگاهی مبتنی بر بهره گیری های سیاسیِ منتج از آن مورد توجه قرار داد، موضوعی که تاکنون به صورت جدی به آن پرداخته نشده است. در این مقاله به روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از منابعِ کمتر مورد توجه قرار گرفته از سوی سایر پژوهشگران، به کارکردهای سیاسی-اجتماعی تعزیه به ویژه در دوره قاجار پرداخته می شود.
۱۱.

تأثیر سفرهای اروپایی ناصرالدین شاه بر روند غرب گراییِ موسیقی و نمایش در عصر ناصری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش هنر سال ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۱۲ ۲۷-۱۳

کلید واژه ها: ناصرالدین شاه مسیو لومر مزین الدوله موسیقی نمایش غرب گرایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 367 تعداد دانلود : 690
ناصرالدین شاه قاجار در طول سلطنت خود سه بار به اروپا سفر کرد (1290ه.ق./ 1872م. - 1295ه.ق./ 1878م. - 1306 ه.ق./ 1888م.)؛ و تا حد بسیاری تحت تأثیر اروپا قرار گرفت و دچار نوعی از خودباختگی فرهنگی گردید. پرسش مطرح این است که مشاهدات او از غرب چه تأثیری بر هنر این دوره نهاد؟ ناصرالدین شاه پس از بازگشت، تقلید از سبک های هنری غرب را به ویژه در دو حوزه: موسیقی و نمایش در دستور کار خود قرار داد. این درحالی بود که دربار دارای گونه های مختلف هنری بود. در اندک زمانی اکثر این گروه ها از سویی بنابر خواست شاه به تقلید از الگوهای غربی روی آوردند و یا از دربار رانده و صرفاً به اجرا در میان مردم عوام پرداختند و جانشین آنان دسته موزیک دارالفنون به سرپرستی مسیو لومر و گروه نمایشی دارالفنون به رهبری مزین الدوله گردید؛ هرچند فعالیت گروه اخیر نیز با قبض و بسط هایی همراه بود. پژوهش حاضر با روش توصیفی_ تحلیلی به بررسی روند سفرهای ناصرالدین شاه به غرب و تأثیر آن بر هنر ایران به ویژه در دو عرصه موسیقی و نمایش پرداخته و سیر انتقالی و تأثیرات آن را در این دو هنر موردمداقه و تحلیل قرار می دهد. یافته ها بر این نکته دلالت دارند، بااینکه در دو عرصه هنری یادشده نوآوری هایی به وجود آمد، اما بسیاری از سبک های کهن ایران همچون نقاره خانه و گروه های نمایشی، به فراموشی سپرده شدند. از سویی هم، الگوهای غربی در موسیقی (با به کارگیری مواردی همچون سلفژ، هارمونی و ارکستراسیون) و نمایش (همچون نمایش نامه، سالن اجرا و محتوای اجتماعی) پیش از پیش مورداستقبال و توجه قرار گرفت. دلیل این امر را می توان در غرب گرایی دوسویه از جانب ناصرالدین شاه و هنرمندان این عصر دانست.
۱۲.

تاثیر آموزشهای دارالفنون در گرایش هنر عصر ناصری به غرب (با تکیه بر موسیقی و نقاشی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید پاییز ۱۳۹۵ شماره ۳۱ (پیاپی ۱۲۱)

کلید واژه ها: موسیقی نقاشی دارالفنون صنیع الملک مسیو لومر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 894 تعداد دانلود : 592
تاسیس دارالفنون در سال 1268ق/ 1851م. آغاز رسمی و جدیِ نوسازی آموزش و متعاقبا عصر مبادلات علمی، فرهنگی و هنری با غرب بود. امیرکبیر با رسیدن به مقام صدر اعظمی، خواهان اجرا کردن اندیشه هایی مبنی بر پیشرفت در عرصه آموزش در علوم گوناگون برآمد، از این رو احداث دارالفنون را با به خدمت گرفتن معلمین غربی در اولویت فعالیت های خود قرار داد. از این رهگذر در اندک زمانی پس از فوت امیرکبیر و استخدام معلمین اروپایی و همچنین بازگشت محصلان اعزامی به اروپا، سطح گسترده ای از آموزه ها و باورهای غرب وارد جامعه ایران عصر ناصری گردید، به نحوی که هنر از این قاعده مستثنی نبود. بر این اساس تاثیر آموزه های غربگرایانه دارالفنون بر موسیقی و نقاشی این عصر پرسش مطروحه می باشد. پژوهش حاضر بر آن است تا با روش توصیفی- تحلیلی و تکیه بر تحقیقات جدید به بررسی تاثیر و نقش معلمین دارالفنون در روند غربگرایی در سبک ها و شیوه های هنر عصر ناصری (1313-1264ق/ 1895-1847م) و نیز تاثیر آن بر نظام آموزشی در دو حوزه موسیقی و نقاشی پرداخته و آن را مورد بررسی قرار دهد.
۱۳.

نفوذ غرب در نقّاشی ایران از ابتدای حکومت قاجار تا پایان عصر ناصری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۱۹

کلید واژه ها: دوره قاجار فتحعلی شاه هنر غرب محمد شاه عصرناصری نقاشی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی قاجار فرهنگی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه باستان شناسی
تعداد بازدید : 866 تعداد دانلود : 132
دوره ی قاجار یکی از مهم ترین مقاطع هنری ایران محسوب می گردد، چراکه تأثیر پذیری از هنر غرب به ویژه در نقّاشی به صورت محسوسی بروز یافت. با وجود اینکه هنر نقّاشی در دوره ی قاجار تا حد زیادی بر اساس بنیادهای هنری عصر صفوی استوار شده بود، در برابر وجوه متنوع هنر غرب که تا حد بسیار زیادی به صورت ظاهری دریافت می گردید، تحت تاثیر قرار گرفت. در این بین تلاش هم زمان و درعین حال متناقض برای تقلید از سنت های درباری و متعاقبا دستاوردهای غربی آغاز شد که نتیجه آن نه تنها بازگشت صحیح و مستقل به روش های سنتی نبود، بلکه هنرمندان و حامیان آنان نیز در فراگیری صحیح و کامل دستاوردهای غربی نیز چندان موفقیتی به دست نیاوردند و صرفا نمود بصریِ آن به صورت التقاطی سطحی در آثار هنری و ثمره ی آن کاهش تدریجیِ اسلوب ایرانی و گرته برداری از آثار نقاشّان رنسانس از سوی هنرمندان ایرانی و ایجاد سبک هایی تلفیقی به ویژه در عصر ناصری بود. پژوهش حاضر بر آن است تا با روش توصیفی- تحلیلی و تکیه بر تحقیقات جدید به بررسی روند نفوذ سبک های غربی در نقّاشی ایران از ابتدای دوره قاجار (1210ق/ 1795م.) تا پایان عصر حکومت ناصرالدین شاه (1313ق/ 1895م.) و متعاقبا رویکرد پادشاهان قاجار و نقّاشان درباری پرداخته و آن را مورد بررسی و تحلیل قرار دهد.
۱۴.

فتح شوش از منظر مورخان اسلامی (با تکیه بر گزارش های طبری، بلاذری و ابن اعثم کوفی)

نویسنده:
منبع: تاریخنامه خوارزمی سال سوم بهار ۱۳۹۵ شماره ۳ (پیاپی ۱۱)

کلید واژه ها: ایران اعراب طبری فتح شوش بلاذری ابن اعثم کوفی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 272 تعداد دانلود : 803
در پی حمله اعراب مسلمان به سرزمین های امپراطوری ساسانی، شهرهای مناطق مختلف ایران به تناوب طی زمان-ها و شیوه های مختلف فتح شدند. در این میان، شوش که یکی از شهرهای مهم امپراتوری ساسانی محسوب می گردید توسط اعراب فتح گردید. تنوع روایات در زمینه چگونگی این فتح، سبب ایجاد این پرسش شده است که از میان روایات نقل شده در منابع تاریخی فوق، کدامیک، نزدیک ترین روایت را درباره فتح شوش بیان داشته است؟ فرضیه ای که مطرح می شود این است که به علت وقوع جنگ جلولا، قبل و جنگ نهاوند، بعد از فتح شوش و نقل و انتقال سپاهیان در این بین، روایات مربوط به فتح شوش متفاوت شده است. یافته ها نشان از آن دارند که رویارویی های همزمان سپاهیان ساسانی و عرب در چند منطقه مختلف به زمان فتح شوش بر اختلاف روایات تاثیرگذار بوده است. هدف از انجام این پژوهش بررسی روایات مربوط به فتح شوش براساس گزارشات، طبری، بلاذری و ابن اعثم کوفی و دستیابی به روایتی صحیح در مورد فتح این شهر به روش توصیفی-تحلیلی می باشد.
۱۵.

پارچه بافی در دوره تیمور (مطالعه موردی پارچه های بکار رفته در تزیین چادر مراسم طوی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ و فرهنگ بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۹۶
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 994 تعداد دانلود : 536
با توجه به جایگاه پارچه بافان در تمدن ایران و از جمله در دوره تیموری، پژوهش حاضر با تکیه بر روش توصیفی- تحلیلی می کوشد تا به این پرسش پاسخ دهد که جلوه نمایی این هنر در غالب منسوجات پارچه ای مورد استفاده در طوی های تیمور در قالب پوشش چادرها از سوی بافندگان بر اساس روایات متون و نگاره های بازمانده از مجالس تیمور مبتنی بر چه سیاستی از سوی دربار و دارای چه ویژگی های هنری از سوی بافندگان بوده است؟ یافته ها مبتنی بر تحلیل کلامی و بصریِ روایات و نگاره ها، حاکی از آن است که از سویی بنا به طبع هنردوست تیمور و از سوی دیگر به دلیل نمایاندن اقتدار و ثبات سیاسی- نظامی در عرصه ملی و فراملی، نشان دادن رشد و تعالی فرهنگی- هنری سرزمین های تحت حکومت و کسب وجه و پایگاه در میان سایر ملل، همواره سعی می شد چادرهای مربوط به طوی های تیمور که گاه سفیران سایر کشورها در آن حضور داشتند، به نحوی منحصر به فرد تزیین شود. متعاقبا در پی نیاز و سیاست حمایتی تیمور نسبت به آثار تولیدی در این حوزه، سبک های هنری پارچه بافان این دوره به اوج بالندگی و رشد خود دست یافت، چنانکه پارچه های بکار رفته در چادرهای طوی مبتنی بر نبوغ هنری پارچه بافان ایرانی تا حد بسیاری از سبک چینی فاصله و با بهره گیری از الیاف، نقوش و رنگ بندی ویژه، به استقلال هنری مطلوبی دست یافت.
۱۶.

نقش روسپیان شهر نو در کودتای 28 مرداد 1332(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: گنجینه اسناد سال بیست و ششم بهار ۱۳۹۵ شماره ۱ (پیاپی ۱۰۱)

کلید واژه ها: شهر نو کودتای 28 مرداد1332 ملکه اعتضادی پری آژدان قزی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی پهلوی اول روابط خارجی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی پهلوی دوم سیاسی
  3. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی پهلوی دوم اجتماعی
  4. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی پهلوی دوم نهضت نفت
تعداد بازدید : 984 تعداد دانلود : 138
هدف: این مقاله به بررسی نقش و تأثیر قشری از زنان رانده شده از جامعه در یکی از وقایع سرنوشت ساز تاریخ معاصر ایران می پردازد. بر این اساس، تلاش می شود ابتدا به پیشینة تحرکات سیاسی این گروه از زنان تا قبل از کودتای 28 مرداد1332 پرداخته شود و سپس با اشاره به شرایط اجتماعی حاکم بر محل اسکان آنها باعنوان شهر نو(قلعة زاهدی)، نقش این زنان و سرپرستان آنها(خانم رئیس ها) در جریانِ کودتا مورد بررسی و مداقه قرار گیرد. روش/رویکرد پژوهش: روش این پژوهش، توصیفی-تحلیلی با اتکا به اسناد و منابع کتابخانه ای می باشد. یافته ها/نتایج پژوهش: از اواخر دورة قاجار و مقارن با انقلاب مشروطه، در کنار گروه های اراذل و اوباش، گروه جدیدی از زنان که در مراکز فحشا و فساد به سر می بردند، به ارکان تحرکات سیاسی و نظامی اضافه شد، تا آنجا که حضور این گروه از زنان در دورة پهلوی دوم -که به ساکنان شهرِ نو معروف شده بودند- فعال تر و گسترده تر شد. این زنان، از طریق برخی واسطه ها و رابطان به برخی عناصر دستگاه حکومت مرتبط و به ابزاری برای آنها مبدل شدند. از این رو، در کودتای 28 مرداد 1332 به سرکردگی تعدادی از خانم رئیس های این مراکز همچون ملکه اعتضادی و پری آژدان قزی، در کنار عناصری همچون شعبان جعفری، با انگیزة کسب منافع اقتصادی و وجاهت و پایگاه اجتماعی وارد صحنه شده و نقش مؤثری را در راستای اهداف محرکان خود برعهده داشتند.
۱۷.

تأثیر ثبات فرهنگی هرات عصر تیموری بر پیشرفت اهل فرهنگ و هنر...

نویسنده:
منبع: تاریخ نو تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱۵

کلید واژه ها: شاهرخ عبدالرحمن جامی سلطان حسین بایقرا دربار هرات اهل ادب و هنر

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی تیموری روابط خارجی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی تاریخ محلی
تعداد بازدید : 475 تعداد دانلود : 582
نورالدین عبدالرحمن جامی (817-898ق.) از شاعران و محققان و عارفان سرشناس سده نهم هجری در سیزده سالگی به همراه پدرش «احمد بن محمد الدشتی» که از نام آوران منطقه جام قلمداد می شد، رهسپار هرات گردید و از محضر علما و دانشمندان آن منطقه کسب فیض نمود. جامی به واسطه نبوغ ذاتی در اندک زمانی در هرات علوم متداول عصر خود را فرا گرفت. هرات در دوران جامی به مدد حاکمان علم دوستی همچون شاهرخ (850-807ق) و سلطان حسین بایقرا (911-875ق.) دوران طلایی رونق علمی خود را تجربه کرد. پژوهش حاضر با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی در پی پاسخ به این پرسش می باشد که میزان ثبات سیاسی-فرهنگی حاکم بر هرات، مقارن با دوران حیات جامی تا چه حد به عنوان بستری برای رشد و نمو این عالم در عصر تیموری موثر بوده و متعاقبا تا چه میزان بر تعاملات آنان تاثیر داشته است؟ یافته های پژوهش حاکی از آن است که به دلیل سیاست های اعمالی از سوی دربار شاهرخ و سلطان حسین، زمینه ثبات و آرامش نسبی در کلیه شئون زندگی اقشار گوناگون جامعه فراهم آمد که این امر تا حد بسیاری رونق و درخشش علمی هرات را در پی داشت. بر این اساس می توان بیان داشت، حضور جامی در این بستر، در کنار عواملی چون نبوغ ذاتی یکی از دلایل رشد و تعاملات نسبتا گسترده او با دربار در زمینه علم و فرهنگ محسوب می گردد.
۱۸.

تأثیر فعالیت میسیونرهای مسیحی بر مصورسازی قلمدان های عصر ناصری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نگارینه هنر اسلامی سال سوم پاییز ۱۳۹۵ شماره ۱۱ 46 - 61

کلید واژه ها: عصرناصری میسیونرها آموزه های مسیحیت قلمدان نقاشی لاکی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 985 تعداد دانلود : 15
یکی از راه های نفوذِ فرهنگیِ غرب مبتنی بر دیدگاه مسیحیت از سوی دولت های غربی در راستای سیاست های مدنظر آنان در دوره قاجار و به ویژه عصر ناصری (1313-1264ق/ 1895-1847م) اعزام مبلغین مذهبی (میسیونر) بود. این تعاملات متعاقباً خواسته یا ناخواسته آثاری ملموس بر روی مبانی فکری اقشار گوناگون جامعه و به ویژه هنرمندان برجای نهاد. این مقاله بر آن است تا با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی به این پرسش پاسخ دهد که میسیونرها در عصر ناصری دارای چه نقش و جایگاهی بوده و تا چه میزان انتشار مبانی فکری آنان مبتنی بر تبلیغات دینی در عرصه نقاشی لاکی بر روی قلمدان ها، بر نگرش بصری هنرمندانِ این دوره تأثیر داشته است؟ یافته ها مبتنی بر تحلیلِ آثار برجای مانده حاکی از آن است که در دوره قاجار، مکتبی نوین، متأثر از تبلیغات آموزه های دینِ مسیحیت در ایران پدید آمده و آثاری با سلیقه های گوناگون از سوی هنرمندان خلق گردید، چنانکه تنوعی مبتنی بر بنیادهای تجدد در شیوه کار و نیز در طرح موضوعات ایجاد شد. از این رو، مضامین در بعد مذهبی در غالب فضاسازی و پیکره نگاری از حضرت مریم و مسیح (ع) و نیز اولیاء کلیسا به ویژه بر روی قلمدان ها که یکی از وسایل جانبی حائز اهمیت در امر آموزش بود، نمود یافت. این تصاویر معمولاً از لحاظ محتوای فکری، سطحی و صرفاً برای تماشا و کسب رضایت بصری حامیان و مخاطبان تولید گردید. متعاقباً نقاشان نیز بر اساس قواعد حاکم بر فضای اجتماعی-هنری این دوره و نیز با توجه به مضامین مسیحیت بر روی قلمدان ها که در تعامل مستقیم با مسائل آموزشی-تبلیغی مسیونرها بود، بر اساس برداشت شخصی، به خلق تصاویری متمایز از دوران پیش از خود پرداخته اند.
۱۹.

مطبوعات و دیپلماسی عمومی در ایران(از قاجار تا پهلوی اول)

نویسنده: مترجم:
منبع: تاریخ نو زمستان ۱۳۹۵ شماره ۱۷

کلید واژه ها: پهلوی روزنامه قاجار مطبوعات رادیو

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 88 تعداد دانلود : 489
نقش ارزشمند مطبوعات در قالب یک ابزار دیپلماسی عمومی در خاستگاه زمانی آن (قرن نوزدهم) در عصر قاجار ریشه دوانید. در این میان به وسیله انگیزش مشترک روزنامه نگاران و دولتمردان ایرانی در میان افکار عمومی جایگاه مطبوعات به طور موثر ترویج یافت. افزون بر این، دولت های خارجی به عنوان انجمنی برای پیشبرد و یا حفاظت از منافع خود در ایران، نه تنها به روزنامه های رسمی و روزنامه های تولید شده در ایران، بلکه در سطح کلی به مطبوعات ایرانی (گاه خارج از ایران) واکنش نشان دادند. در دهه1930م. حکومت پهلوی اول مطبوعات را به عنوان بخشی از سیاست ارتباط جمعیِ دولتی بزرگ، تکمیل نمود که در نهایت شامل فناوری های جدیدی همچون رادیو در راستای دیپلماسی عمومی بود. در این مطالعه سعی بر آن است تا در این حوزه مبتنی بر مطالب آرشیوی، گزارش مطبوعات و خاطرات، تصویری واضح از این جریان ارائه شود.
۲۰.

تصاویر منقوش یأجوج و مأجوج در اسکندرنامه خمسه نظامی و میزان همخوانی آن با روایات اسلامی و گزارش های تاریخی (مطالعه موردی عصر ناصری)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال ششم زمستان ۱۳۹۵ شماره ۲۴ 97-121

کلید واژه ها: ذوالقرنین یأجوج و مأجوج چاپ سنگی عصر ناصری اسکندرنامه خمسه نظامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 404 تعداد دانلود : 166
از جمله مضامین مندرج در قرآن کریم، ماجرای ذوالقرنین و ساخت سدی برای رهایی مردم مجاورِ آن از تهاجم قوم یأجوج و مأجوج است؛ قومی که در طول تاریخ با انبوهی از افسانه ها و اسطوره ها به متون هنری، ادبی و تفسیری راه یافتند . مسئله مورد بحث در این پژوهش که به روش توصیفی تحلیلی تبیین می شود، میزان تطبیق تصاویر موجود در کتب چاپ سنگی عصر ناصری (1313-1264ق) از این قوم، به ویژه خمسه نظامی در بخش اسکندرنامه، با گزارش های تاریخی و روایات اسلامی است. یافته ها حاکی از آن اند که یأجوج و مأجوج در تصویرنگاری این عصر در قالب انسان هایی متفاوت از لحاظ شکل ظاهری و از نظر توانمندی و تأثیرگذاری در عالم، با سایر آدمیان ترسیم شده اند. چنین موجوداتی با تصاویری از قبیل انسان جانور، یا انسان هایی با شکل ظاهری اعجاب آور از قبیل بسیار زشت رو ، ترسناک و گاه با جسمی کوچک یا بسیار بزرگ و اغلب در پشت سد مصور شده اند که تا حد زیادی با توصیفات گزارش های تاریخی و روایات اسلامی انطباق دارند. در این بین گاه تفاوت هایی جزئی در تصاویر دیده می شود که آن را می توان تا حد زیادی برگرفته از برداشت های ذهنی نقاشان از پیش متن (شامل گزارش های تاریخی و روایی) و در گام بعد به دلیل تأثیر باورهای غالب بر جامعه و خوانشی هرمنوتیکی دانست.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان