سید حسن اسلامی اردکانی

سید حسن اسلامی اردکانی

مدرک تحصیلی: دانشیار دانشگاه ادیان و مذاهب

مطالب

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۲۲ مورد.
۱.

چرا باید اخلاقی زیست؟ تبیین اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تجسم اعمال اخلاق هنجاری اخلاقی زیستن اخلاق اگزیستانسیالیستی اخلاق دوراندیشانه

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد موضوعی فلسفه های مضاف فلسفه اخلاق
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی اخلاق اسلامی کلیات فلسفه‌ اخلاق
تعداد بازدید : ۴۳۱۵ تعداد دانلود : ۱۴۲۰
جامعه برای بقای خود به نهاد اخلاق نیازمند است، اما چرا باید «من» اخلاقی باشم؟ چه اشکالی دارد که همه اخلاقی رفتار کنند و من تظاهر به اخلاقی بودن کنم، بی آنکه به واقع پایبند به اخلاق باشم. این پرسش از سوی گلاوکن فراروی سقراط نهاده شد و تا امروز کسانی کوشیده اند به آن پاسخی درخور دهند. افزون بر پاسخ سقراطی به این مسئله، ما شاهد پاسخ اگزیستانسیالیستی و پاسخ دوراندیشانه که نوعی خودگروی پیچیده است، هستیم. در کنار این پاسخ ها که هر یک قوت و ضعفی دارد، می توان پاسخی دینی به این مسئله داد. پاسخ دینی به چرایی اخلاقی زیستن در معرض برخی نقدها و اشکالات قرار گرفته است که زاده تقریرهای خاص آن است. در این مقاله، نگارنده با مرور تاریخی این مسئله و تفکیک دو پرسش اساسی از هم، چهار پاسخ را طرح و بررسی می کند و سرانجام از پاسخ اسلامی به دلیل قوت تبیینی بالای آن دفاع می کند و تقریری از مسئله پاداش و کیفر به دست می دهد که پاسخ گوی انتقادات رایج باشد.
۲.

فربهی یا آماس؛ تحلیل ساختار مقالات (نا)علمی-پژوهشی در علوم انسانی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تولید علم اخلاق پژوهش جامعه علمی مقالات علمی پژوهشی آسیب شناسی مقالات علمی پژوهشی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۲۲ تعداد دانلود : ۱۳۶۸
برخی از مقالاتی که در مجلات علمی-پژوهشی منتشر می شوند، در عین رعایت ضوابط صوری مقالات علمی-پژوهشی، فاقد جنبه پژوهشی و علمی اند، تا جایی که خواندن و نخواندن آنها، از نظر علمی یکسان است و چیزی از آنها نمی توان آموخت. حال آن که این مسئله خلاف تعریفی است که از مقالات علمی-پژوهشی به دست داده شده است و بر جنبه بدیع و نوآورانه بودن آنها تأکید شده است. مقاله حاضر با بررسی ده ها مقاله از این دست، کوشیده است منطق حاکم بر ساختار آنها را به دست آورد. نویسندگان این مقالات، به سبب یا در کنار نداشتن مسئله پژوهشی واقعی، می کوشند با به کارگیری شیوه های خاصی، همچون منطق تکه نویسی یا کولاژ و تکثیر ناموجه منابع، مقالاتی تولید کنند که جز صورتکی از مقالات علمی-پژوهشی نیستند. در این نوشته این منطق آماساندن و فربهی دروغین، تحلیل و مؤلفه های آن بیان و راه غلبه بر آن، که توجه به محتوای مقالات در کنار مسائل صوری است، بازگو شده است.
۵.

خوانشی کانتی از اخلاق قرآنی: بررسی دستور الاخلاق فی القرآن و ترجمه فارسی آن

کلید واژه ها: کتاب دستورالاخلاق فی القرآن: دراسه مقارنه للاخاق النظریه فی القرآن محمد عبدالله دّراز اخلاق قرآنی کانت معرفی کتاب نقد ترجمه ترجمه کتاب اخلاق نظری اخاق عملی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲۱ تعداد دانلود : ۳۶۱
کتاب دستورالاخلاق فی القرآن: دراسه مقارنه للاخاق النظریه فی القرآن نوشته محمد عبدالله دّراز، نخستین تاش مدرن در جهت به دست دادن تصویری از اخاق قرآنی به شمار می رود. نویسنده در این کتاب رهیافتی کانتی به اخاق قرآنی اتخاذ کرده و می کوشد بر اساس ایده های این فیلسوف، نظام اخاق قرآنی را استخراج و سازماندهی کند. با این نگاه، کتاب در دو بخش تدوین شده است. بخش نخست، به مباحث اخاق نظری و بخش دوم، به اخاق عملی اختصاص دارد. در بخش نخست در پنج فصل مؤلف کوشیده است نظام اخاق قرآنی را صورت بندی کند و در بخش دوم نیز در پنج بخش نمونه هایی از اخاق قرآنی را در پنج عرصه معرفی نماید. ترجمه فارسی کتاب مذکور در سال 1387 به دست محمدرضا عطایی منتشر شده است. نویسنده در نوشتار پیش رو، پس از مرور ایده های اصلی کتاب و ساختار و محتوای آن، ترجمه کتاب را با ذکر منبع اصلی، بررسی و با بازگویی کاستی های ترجمه، پیشنهادهایی در جهت اصاح آنها داده است.
۶.

بررسی نسبت اخلاق و روایت با تأکید بر آرای پل ریکور(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: اخلاق روایت پل ریکور هویت روایی اخلاق فضیلت اخلاق وظیفه باور

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱۶ تعداد دانلود : ۶۳۱
این مقاله می کوشد به تأمل در مورد نسبت اخلاق و روایت با تأکید بر آرای پل ریکور، فیلسوف بزرگ فرانسوی بپردازد. به این منظور پس از نگاهی اجمالی به مفهوم و نظریه های روایت و طرح پیشینه موضوع در مورد نسبت اخلاق و روایت، به سراغ نسبت روایت و اخلاق در آرای ریکور می رود. به این منظور پس ارائه برداشت ریکور از روایت، کلیات آرای اخلاقی وی را مورد بررسی قرار می دهد و می کوشد روشن سازد که آرای اخلاقی وی در گستره اخلاق هنجاری چه جایگاهی دارد. در نهایت مهم ترین نسبت هایی که بین روایت و اخلاق در آرای ریکور برقرار هستند را شرح می دهد. نتیجه اینکه تمام ابعاد نظرات ریکور در زمینه اخلاق در ذیل نسبت آن با روایت نمی گنجد، اما نقش روایت در تکوین و انتقال اخلاق بسیار مهم است. از جمله اینکه روایت بنیان «خویشتن» بوده، موجب می شود بتوان «دیگری» را در زندگی «خویشتن» دخالت داد و حضور دیگری، خود سرآغاز اخلاق است. همچنین روایت شیوه انتساب کنش و لذا پذیرش مسئولیت اخلاقی است. اهمیت دیگر روایت برای اخلاق این است که محمل تخیل و در نتیجه تخیل اخلاقی است. در نهایت اینکه روایت نقش مهمی در پرورش حکمت عملی دارد چراکه فرصتی را برای تفکر در موقعیت پدید می آورد و همچنین امکان آموزش و انتقال اصول اخلاقی را فراهم می سازد.
۷.

بررسی دیدگاه ابوحامد غزالی درباره درونی بودن موانع عملی تحقق فعل اخلاقی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: غزالی معرفت اخلاقی عمل اخلاقی شیطان خواطر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۰ تعداد دانلود : ۴۹۴
در میان عالمان اسلامی تأکید ابوحامد محمد غزالی بر خودکاوی و خودشناسی در شناخت عوامل و موانع تحقّق فعلِ اخلاقی، برجستگی ویژه ای دارد. نظر غزالی درباره این که چرا معرفت اخلاقیِ انسان لزوماً به عمل اخلاقی متناسب با آن نمی انجامد به رأی ارسطو نزدیک است که علاوه بر وجود معرفت ، غلبه بر ضعف اراده را نیز در این جا لازم می دانست. غزالی مراحل شش گانه ای برای شکل گیری عمل اخلاقی معرفی می کند که برای طی کردن آن لازم است تا افزون بر فراهم آوردن عوامل تحقق فعل اخلاقی ، موانع پیشِ پا نیز برداشته شوند. از سخنان غزالی در احیاء علوم الدین به پنج مانع می توان دست یافت. با تحلیل سخن غزالی درباره هر کدام از این موانع - به ویژه شیطان - و نظریه او درباره خواطر نیک و بد در درون انسان ، می توان احتمال بسیار داد که او منشأ تمام آنها را درونی می داند ، نه وجود عاملی مستقل و خارج از انسان که به نحوی به درون او راه پیدا می کند. پذیرش چنین رأیی تأثیرات مهمی در تلقی ، شناخت و معرفی عوامل و موانع اخلاقی و نیز در تربیت اخلاقی انسان دارد و می تواند به صورت رأیی فراگیر ، حتی تا بیرون از مرزهای یک دین و مذهب خاص ، مطرح شود.
۸.

حبّ و عشق الهی و نقش آن در انگیزش اخلاقی از دیدگاه ابوحامد غزالی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: انگیزش اخلاق حب عشق غزالی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۶ تعداد دانلود : ۳۷۵
علت گرایش انسان به افعال اخلاقی یکی از مهمترین مباحثی است که در فرا اخلاق مورد بحث واقع می شود. این مسئله تحت عنوان «نظریه انگیزش اخلاقی» در آثار فیلسوفان و علمای اخلاق مورد بحث قرار می گیرد. دیدگاه فیلسوفان اخلاق در این خصوص متفاوت است. سقراط شناخت را عامل اصلی انگیزش اخلاقی معرفی می کند و ارسطو علاوه بر شناخت، عوامل دیگری چون احساس، تخیل، میل، شوق، عقل، غایت، شخصیت، اراده را در انگیزش اخلاقی مؤثر می داند. در بین علمای اخلاق مسلمان، ابوحامد غزالی به بحث از علل و عوامل انگیزش اخلاقی اهتمام ویژه داشته است. وی عوامل مختلفی، چون اراده الهی، شناخت، حبّ ذات، هنر، سماع و وجد را در انگیزش اخلاقی مؤثر می داند. نقشی که او برای حبّ و عشق به حق تعالی در انگیزش انسان به سوی اعمال اخلاقی قائل است از سایر عوامل پر رنگ تر است و حتی می توان گفت که بعد از اراده و امر خدا هیچ عاملی به اندازه حبّ و عشق به او در تحریک انسان و انگیزش اخلاقی او مؤثر نیست.
۹.

ازدواج به مثابه اقدامی اخلاقی؛ پاسخ به سه استدلال(مقاله ترویجی حوزه)

کلید واژه ها: ازدواج اخلاق ازدواج عشق و ازدواج اخلاق ریسک عشق مخاطره پذیری کانت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۹ تعداد دانلود : ۳۷۲
در برابر نگرش مسلط و کهن مقدس بودن ازدواج و مطلوبیت آن، شاهد شکل گیری و گسترش نگاهی هستیم که این نهاد را، نه برخی مسائل و حواشی آن را، غیراخلاقی می شمارد و در عین قبول برخی فواید روان شناختی یا اجتماعی آن، از منظر اخلاقی به نقادی ازدواج می پردازد. مقاله حاضر می کوشد این دیدگاه را بررسی و قوت آن را بسنجد. با این هدف، سه استدلال اصلی بر ضد ازدواج در این مقاله گزارش و ارزیابی شده است. استدلال نخست بر ناممکن بودن عشق پایدار، که در ازدواج ضروری است، تأکید می کند. دومین استدلال مخاطره آمیز بودن ازدواج را برجسته می کند و سومین استدلال بر ناسازگاری عواطف و عقلانیت در ازدواج پای می فشارد. نگارنده با استفاده از یافته های روان شناسی تکاملی، مطالعات زیست شناختی و روان شناسی اجتماعی، به تحلیل اخلاقی این دلایل می پردازد و با سلوکی صرفاً فلسفی، نه روایی و نقلی، می کوشد ناکارآمدی آن ها را نشان دهد. در پایان، نگارنده دلیلی اخلاقی برای مقبولیت ازدواج پیش می کشد و هم چنان این نهاد را اخلاقاً قابل دفاع می شمارد. واژه های کلیدی چکیده در برابر نگرش مسلط و کهن مقدس بودن ازدواج و مطلوبیت آن، شاهد شکل گیری و گسترش نگاهی هستیم که این نهاد را، نه برخی مسائل و حواشی آن را، غیراخلاقی می شمارد و در عین قبول برخی فواید روان شناختی یا اجتماعی آن، از منظر اخلاقی به نقادی ازدواج می پردازد. مقاله حاضر می کوشد این دیدگاه را بررسی و قوت آن را بسنجد. با این هدف، سه استدلال اصلی بر ضد ازدواج در این مقاله گزارش و ارزیابی شده است. استدلال نخست بر ناممکن بودن عشق پایدار، که در ازدواج ضروری است، تأکید می کند. دومین استدلال مخاطره آمیز بودن ازدواج را برجسته می کند و سومین استدلال بر ناسازگاری عواطف و عقلانیت در ازدواج پای می فشارد. نگارنده با استفاده از یافته های روان شناسی تکاملی، مطالعات زیست شناختی و روان شناسی اجتماعی، به تحلیل اخلاقی این دلایل می پردازد و با سلوکی صرفاً فلسفی، نه روایی و نقلی، می کوشد ناکارآمدی آن ها را نشان دهد. در پایان، نگارنده دلیلی اخلاقی برای مقبولیت ازدواج پیش می کشد و هم چنان این نهاد را اخلاقاً قابل دفاع می شمارد.
۱۰.

پیشگامان پدیدارشناسی

کلید واژه ها: پدیدارشناسی هوسرل هایدگر ژان-لوک ماریون روش شناسی پدیدارشناسی دین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۶ تعداد دانلود : ۲۰۶
پدیدارشناسی روشی است برای فهم ادراکات خود بدون کمترین قضاوتی. این روش زاده تأملات ادموند هوسرل فیلسوف آلمانی است که به دست متفکرانی چون هایدگر، سارتر، و مرلو-پونتی اصلاح و تکمیل گشت. همچنین به دست متفکران و ناقدان بعدی تنقیح گشت و در عرصه های مختلف از جمله دین پژوهی به کار گرفته شد. کتاب مقدمه پدیدارشناسی (2010) که متنی آموزشی است به روشنی و با تفصیلی مناسب گسترش این شیوه تفکر را که شورشی بر ضد پوزیتیویزم به شمار می رفت و می کوشید علوم انسانی را از سلطه نگرش فیزیکی نجات دهد، بیان می کند. این کتاب با محوریت چهار متفکر اصلی پدیدارشناسی، بسط این اندیشه و ابعاد آن را تا امروز پی می گیرد.
۱۱.

ضعف معنا در میان نام ها: مرور انتقادی ترجمه «به سوی دانشگاه بافضیلت»

کلید واژه ها: کتاب به سوی دانشگاه بافضیلت ترجمه کتاب نقد ترجمه دانشگاه کنش دانشگاهی جن نیکسون فعالیت دانشگاهی مبانی اخلاقی ابعاد اخلاقی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۹ تعداد دانلود : ۲۵۶
جن نیکسون نویسنده کتاب به سوی دانشگاه بافضیلت می کوشد در کتاب خود، ابعاد اخلاقی کنش دانشگاهی را به تصویر کشیده و نشان دهد در جهان معاصر، کدام جنبه دانشگاه برتری دارد و چگونه می توان در دانشگاه، با فضیلت زیست و مناسبات فضیلت مندانه برقرار ساخت. کتاب مذکور در سال 1397 توسط بختیار شعبانی ورکی و همکاران، ترجمه شده و توسط دانشگاه شهید بهشتی به زیور طبع آراسته شده است. نویسنده در نوشتار پیش رو در تلاش است برخی خطاهای راه یافته به ترجمه فارسی کتاب را گزارش و ترجمه پیشنهادی خود را ارائه دهد.    
۱۲.

کتاب نخواندن با وجدان آرام

کلید واژه ها: معیارهای گزینش کتاب معیارهای ارزیابی کتاب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۷ تعداد دانلود : ۳۷۵
یکی از مهارتهای سواد اطلاعاتی، توان شناسایی و انتخاب آثار خوب و کنار نهادن آثار بد و فاقد ارزش اطلاعاتی و استنادی است. لازمه این مهارت، داشتن توان تجزیه و تحلیل اطلاعات، تفکر انتقادی و معیارهایی روشن برای ارزیابی آثار است. هدف نوشتار حاضر، پرداختن به جنبه سلبی سواد اطلاعاتی است؛ یعنی توان کنار نهادن منابعی که فاقد ارزش هستند. بر این اساس، نویسنده در پی شناسایی و معرفی معیارهایی جهت شناسایی کتاب های بد و نخواندن آنهاست. وی پانزده معیار که برخی از آنها عبارتند از: نقض ضوابط اخلاق پژوهش، کلی گویی، استفاده از نام مستعار، کهنگی منابع و اصیل نبودن و... را برشمرده و تشریح می نماید.
۱۳.

خاستگاه، کاربرد، و جایگاه پدیدارشناسی دین

کلید واژه ها: پدیدارشناسی دین پژوهی علوم شناختی دین نینیان اسمارت اسطوره های دینی مناسک فهم دین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۷ تعداد دانلود : ۱۹۸
جیمز ال. کاکس در کتاب درآمدی به پدیدارشناسی دین (2021)، می کوشد آخرین دستاوردهای این عرصه را در متنی منسجم گردآوری و عرضه کند. این کتاب که در نُه فصل تنظیم شده است، گام به گام خوانندگان جدی را وارد عرصه نسبتاً متفاوتی درباره فهم دین و عناصر سازنده آن می کند و کاربست این روش را در دین پژوهی نشان می دهد. گوهر روش پدیدارشناسی دین آن است که بکوشیم با تعلیق قضاوت خویش همدلانه با محتوای ادراکی دیگران مواجه شویم و از منظر دینداران به پدیدار دین بنگریم و اجازه دهیم که آن ها خود سخن بگویند. اما مفروضات و باورهای مسلم ما مانع از این چنین کاری می شود. این جاست که نویسنده با استفاده از یافته های پدیدارشناسان معاصر، مراحلی برای فهم دین به دست می دهد که در نوع خود یگانه است. کاکس در فصل پایانی کتاب، به نقدهای مفصلی که متوجه پدیدارشناسی دین شده است، می پردازد و به سه نقد پاسخ تحلیلی می دهد و سرانجام نشان می دهد چگونه پدیدارشناسی دین با رشته نوپدید علوم شناختی دین گره می خورد و شکوفا می گردد. نگاه همدلانه نویسنده با ادیان ابراهیمی به خصوص اسلام و اشاراتی که قرآن کریم دارد، بسیار خواندنی است.
۱۴.

گستره ی دگر پروایی در اخلاق مراقبت

کلید واژه ها: اخلاق مراقبت دیگرخواهی مراقبت خودآیینی دگرپروایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۷ تعداد دانلود : ۱۳۵
در جهان کنونی که مسائلی چون فقر، تغییرات اقلیمی، جنگ و ... به بحرانی های فراملی تبدیل شده اند، نظریه پردازان اخلاقی به دنبال یافتن راهی برای پایان دادن یا کمترکردن عواقب ویران گر این بحران ها هستند. در این میان، اخلاق مراقبت معتقد است نظریه های سنتی به علت مبانی عقل گرایانه شان نمی توانند راه حل مؤثری برای این بحران ها عرضه دهند و این اخلاق مراقبت است که با توجه به اصول خود می تواند در این زمینه مؤثر واقع شود. با این وجود، این نظریه به علت تمرکز بر الگو های مادرانگی همواره متهم بوده که نسبت به عرصه عمومی بی توجه است؛ چراکه بر خلاف رویکرد های سنتی اخلاق، بیشتر به حوزه خصوصی و روابط افراد با دیگرانِ خاص شان توجه دارد. از این رو، در این مقاله قصد آن است تا دامنه دیگرپروایی در اخلاق مراقبت روشن شود و به این سؤال پاسخ داده شود که آیا اخلاق مراقبت درحقیقت به حوزه عمومی یا به بیان دقیق تر، به بحران های جهانی بی تفاوت است؟ بر همین اساس، با بررسی نظریات فیلسوفان این عرصه، درنهایت به این نتیجه رسیدیم که اگرچه توجه اخلاق مراقبت بیشتر بر ساحت خصوصی است، اما محصور در این حوزه نیست. آن چنان که عده ای از فیلسوفان مراقبت به طور خاص در باب پروا داری در ساحت عمومی، مسائل سیاسی و بین المللی نظرورزی کرده اند.
۱۵.

تحلیل گفتمان کاربردی: مرور انتقادی یک ترجمه

کلید واژه ها: کتاب تحلیل گفتمان کاربردی: فرهنگ عامه رسانه ها و زندگی روزمره آرتور آسابرگر تحلیل گفتمان تحلیل متون حسین پاینده نقد ترجمه ترجمه کتاب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۲ تعداد دانلود : ۲۷۷
 کتاب تحلیل گفتمان کاربردی: فرهنگ عامه، رسانه ها و زندگی روزمره اثر آرتور آسابرگر، کتابی در حوزه تحلیل گفتمان است که با ترجمه حسین پاینده توسط انتشارات مروارید در سال 1398، روانه بازار نشر شده است. نویسنده در نوشتار حاضر با هدف نقد ترجمه مذکور، نخست ایده های بنیادین کتاب را بیان داشته و در ادامه، برخی دشواری های راه یافته به ترجمه مذکور را متذکر می شود.    
۱۶.

ورزش چونان پرورش فضایل اخلاقی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ورزش هوازی ورزه اخلاقی فضایل ورزشی نظم تحمل درد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۳ تعداد دانلود : ۱۸۸
در حالی که غالباً از منظر سلامتی یا با تأکید بر جنبه های اقتصادی به ورزش نگاه می شود، در این مقاله، نویسنده می کوشد کارکرد اخلاقی ورزش را بررسی کند و ابعاد آن را نشان بدهد. وجود برخی الگوها و نگرش های رایج به ورزش و سلطه نگرش پزشکی یا تجاری به آن مانع از توجه به جنبه های بنیادین اخلاقی در ورزش شده است. حال آنکه ورزش، به خصوص هوازی و غیر رقابتی، با فضایل اخلاقی گره خورده است. با این نگاه، نویسنده این اندیشه را پیش می کشد که ورزش استقامتی غیر رقابتی در درازمدت سه کارکرد اخلاقی دارد. نخست مایه خودفهمی، خودآگاهی و خودشناسی می شود، دوم به تسلط بر بدن، عواطف و هیجانات می انجامد و سوم آنکه موجب پرورش فضایل اخلاقی متعددی از جمله شجاعت، نظم، تحمل درد و حکمت می گردد.
۱۷.

روان شناسی اخلاق و چالش های تازه

کلید واژه ها: روان شناسی اخلاق خودگروی دگرخواهی اخلاق فضیلت کریستین. بی. میلر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۴ تعداد دانلود : ۱۰۱
شاخه های مختلف اخلاق غالباً از این نقطه آغاز می کنند که انسان امکان انتخاب دارد و می تواند رفتار درست یا نادرستی در پیش بگیرد، پس «مختار» است. همچنین می تواند با بررسی اطلاعات مختلف و تحلیل داده ها تصمیمی اخلاقی بگیرد که مبتنی بر عقل و «تأمل» خردورزانه باشد. از آن مهم تر، با کسب برخی ویژگی ها و پرورش منش و فضیلتی خاص در خودمان می توانیم کمابیش آن را در سراسر عمر حفظ کنیم. این ها برخی از مُسلّمات اخلاق است. اما برخی یافته ها و آزمایش های روان شناختی همه این باورها را به چالش می کشد و در اعتبار آنها تردید می کند. روان شناسی اخلاق شاخه نوپا و شادابی است که به گزارش و تحلیل این یافته ها می پردازد و در پی نشان دادن میزان کارآمدی و اعتبار آنها است. در روان شناسی اخلاق مباحث گوناگونی چون نقش میل یا باور در تصمیم گیری، واقعیت روان شناختی خودگرویی یا دگرگروی، و جایگاه عقل و عقلانیت در تصمیم گیری اخلاقی بررسی می شود. مجموعه عناصر یا سازه های اخلاق که از سوی دانشگاه کیمبریج منتشر می شوند، نوشته های فشرده و خوشخوانی هستند که عرصه های مختلف اخلاق را می کاوند. یکی از این آثار، روان شناسی اخلاق نوشته کریستین بی. میلر است که به تازگی (2021) منتشر شده است و به زبانی شفاف و ساده مسائل اصلی این عرصه را عرضه می کند. در مقاله پیش رو، کوشیده ام گزارشی تمام نما از این کتاب به دست دهم و سرانجام دست به مقایسه ای کوتاه با اثر دیگری در این زمینه از والری تیبریوس بزنم.  
۱۸.

ساز مخالف: فمینیسم اسلامی و وسوسه های آزادی

کلید واژه ها: فمینیسم اسلامی فهمی جدعان امینه ودود ارشاد منجی ایان حِرسی علی تفسیر قرآن حقوق زنان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۹ تعداد دانلود : ۱۱۱
فهمی جدعان از متفکران فلسطینی و دانشگاهیان اردنی است که به حوزه تمدن عربی و جهان معاصر عرب توجه خاصی دارد و در این زمینه آثار متعددی منتشر کرده است. در کتاب خارج السرب: بحث فی النسویه الاسلامیه الرافضه و اغراآت الحریه ، به گزارش و تحلیل فمینیسم اسلامی در جهان معاصر می پردازد. وی در این کتاب طی شش فصل می کوشد تصویری فراگیر از جریانات گوناگونی که زیر چتر فمینیسم اسلامی می گنجند به دست دهد و تفاوت آن ها را بشمارد و دستاوردهای آن ها را ارزیابی کند. در این کتاب نخست از پیدایش فمینیسم اسلامی سخن می گوید و یکی از خاستگاه های آن را ایران معاصر و مجله «زنان» می داند. آنگاه به دیدگاه تفسیری فمینیست هایی چون امینه ودود، لیلا احمد و فاطمه المرنیسی می پردازد و آن ها را در گروهی جای می دهد که در عین التزام به اعتبار قرآن کریم می کوشند تفاسیر متفاوتی از آیات ناظر به احکام زنان به دست دهند. سپس جدعان گزارشی از دیدگاه چهار فمینیست به دست می دهد که گرچه در فرهنگ اسلامی بالیده اند اما با اسلام سر همسویی ندارند. در فصل پایانی نیز به تحلیل و نقادی برخی از این فمینیست ها دست می زند و در عین حال توجه به این پدیده، پذیرش برخی مدعیات، و مواجهه درست با آن را پیشنهاد می کند. در این مقاله، پس از مرور کتاب، کوشیده ام برخی ملاحظات روشی و محتوایی را درباره این کتاب بازگویم و آن را ارزیابی کنم.  
۱۹.

جریان شناسی تاریخی دیدگاه اندیشمندان مسلمان درباره نظریه داروین(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: نظریه تکامل داروین فرگشت اندیشمندان مسلمان تعارض علم و دین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵ تعداد دانلود : ۳۴
با انتشار نظریه تکاملی داروین (فرگشت)، ابتدا در دنیای مسیحیت سپس در جهان اسلام چالش بزرگی میان علم و دین به وجود آمد و در نتیجه اندیشمندان مسلمان ناگزیر از بیان رویکرد خود در این موضوع شدند. در این مقاله سعی شده است مهمترین موضعگیری های علمای مسلمان از اولین رویکرد ها که هم عصر داروین بوده تا نظرات معاصرین را جمع آوری نماید. به صورت کلی می توان این رویکردها را به سه دسته تقسیم نمود: الف) گروهی که نظریه تکامل را کاملا رد کرده اند، ب) گروهی که هر چند آن را به صورت مطلق نپذیرفته اند و نقدهای جدی به آن دارند اما راهی برای قبول آن باز نموده و یا برای آن استثناء قائل شده اند و ج) گروهی که آن را کاملا تأیید نموده اند. بررسی این آرا نشان می دهد که اولا موضع و بحث بر سر نظریه داروین کماکان جریان داشته و کنکاش علمی در این باره هنوز مسدود نگشته و ثانیا از میان سه دسته نظرات فوق الذکر، اندیشمندان مسلمان بیشتری رجحان به سوی دیدگاه دوم داشته اند و تلاش کرده اند راهی برای قبول این نظریه در کنار باورمندی به نصوص و باورهای دینی باز بگذارند و البته از پذیرش قطعی این نظریه اجتناب کنند.
۲۰.

برزخ اخلاق ورزی در ایران معاصر(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: اخلاق کاربردی برزخ اخلاق ورزی تنگناهای علم اخلاق آموزش اخلاق پژوهش اخلاقی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸ تعداد دانلود : ۶
اخلاق ورزی در ایران معاصر مشکلاتی دارد که بی توجهی به آنها مانع از رشد و شکوفایی این عرصه می شود. امروزه شاهد رستاخیزی در عرصه اخلاق هستیم و به نظر می رسد که این رشته علمی متقاضیان جدّی دارد. با این همه، تا نگرش رایج و مسلط بر این عرصه اصلاح نشود، نمی توان انتظار چندانی داشت که این عرصه رونق گیرد. نویسنده، با این امید که این عرصه گسترش مناسب و مقبولیت عمومی پیدا کند، کوشیده است تا برخی مشکلات اندیشگی و نگرشی را در این عرصه بازشناسی و بازگو کند. برخی از معضلات اصلی این عرصه عبارت اند از انکار اصالت اخلاق و بی موضوع ساختن آن، تحویل بردن اخلاق به فقه یا عرفان، نگرش قدّیسانه به اخلاق ورزان، ورود نامتخصصان به این عرصه و رواج فرهنگ نوشتن در جزایر پراکنده.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان