علی جلالی

تبیین دقیق بن مایه تجربه های عرفانی همواره از اهداف پژوهشگران متون عرفانی بوده است. گاه این تجربه ها چنان با باورهای عموم متناقض است که آن را بدون کمترین تحلیل صحیح طرد می کنند و گویندگانش را بر مرکب چوبین تکفیر می نشانند. تحلیل صحیح این تجربه ها میسر نخواهد بود، مگر با شناخت زبان عرفانی متون و آشنایی با شیوه های بیان تجربه های بیان ناپذیر عرفانی. آنچه در تحلیل تجربه عرفانی بسیار مؤثر است، تبیین سیر این تجربه است از آغاز شکل گیری در وجود عارف، تا افزوده شدن تحلیل های ذهنی و زیورهای ادبی بر قامت آن و درنهایت، بیان آشکارای آن. اگر این سیر از پایان به آغاز بررسی شود، بن مایه تجربه عرفانی عارف آشکار خواهد شد. از این حیث، بررسی تجربیات عرفانی نیازمند روشی است که، در این نوشتار، «مهندسی تجربه عرفانی» نامیده می شود. در جستار حاضر، ارتباط تجربیات عرفانی با حقیقت را تبیین کرده و شیوه دست یابی عارف به حقیقت و بیان آن را بررسی می کنیم. سپس، به تحلیل زبان عرفانیِ عباراتی از مقالات شمس تبریزی، با بهره گیری از رویکرد «مهندسی تجربه عرفانی»، خواهیم پرداخت.

فهم و تحلیل بطون متون عرفانی و زبان خاص عرفا همواره از اهداف پژوهشگران ساحت عرفان است. گرچه نظریاتی برای تحلیل متون طرح ریزی شده است و بسیاری از آثار بر اساس آن الگوها بررسی و تحلیل شده است لیکن به کارگیری نظریات تحلیل متون ادبی برای تحلیل زبان عرفا همیشه مقرون به صواب نبوده است و گاه به نتایجی منجر می شود که با روح عرفان اسلامی ناسازگار است. یکی از علل این ناسازگاری نتایج تحلیل این است که این نظریات در فضای غیر عرفانی شکل گرفته است و با قواعد عرفانی همخوان نیست. این مقاله بر آن است تا ضمن تبیین آرای عرفا درباره لفظ و معنا و کارکرد الفاظ در متون عرفانی، الگویی برای تحلیل این متون در ساحت واژگان ارائه دهد و سپس متنی عرفانی را به عنوان کاربست آن الگو تحلیل کند. بررسی وجوه مختلف معنایی یک واژه و ارتباط آن وجوه با واژگان دیگر متن و تبیین اقسام ارتباطات درون متنی و فرامتنی واژگان، به ترسیم شبکه های درهم تنیده معنا در این متون منجر می شود و راه را برای تحلیل متنی عرفانی در ساحت واژگان هموار می سازد.

درباره رسم الخط قدیم نسخه های خطی در بیشتر کتب تصحیحی و کتبی که درباره نسخه شناسی و تصحیح متون نوشته شده است بحث هایی به چشم می خورد؛ اما درباره استفاده هنری شعرا از ویژگی های رسم الخط کهن کمتر سخن به میان آمده است. در کتب بلاغی نیز درباره انواع ترفندهای بدیعی سخن رفته است؛ اما سخنی از ترفندهای بدیعی وابسته به رسم الخط نیست. هنرسازه ای که در این جستار بررسی می شود، در شکل ظاهری و نوشتاری یک اثر ادبی جلوه گر می شود و وابسته به رسم الخط خاص زبان فارسی است و از هر دو حیث صورت و معنا زیبایی آفرین است. در واقع، مبنای هنرسازه بدیعی مورد بحث، یکی عوامل صوری خط و زبان و دیگر مبحث تقارن و قرینه پردازی است که از کهن ترین عوامل نظم و زیبایی بخشی در اقسام هنر است. تتبع در اشعار شاعران و بسامد استفاده از این هنرسازه نشان می دهد شاعران در استفاده از آن خلاق و آگاه بوده اند. جست وجو در متون منظوم و منثور فارسی و گاه مقابله چند تصحیح از یک اثر برای یافتن مواردی از هنرسازه بدیعی مدنظر، روش این پژوهش است.

طبعِ آثار نویافته کهن اگر به دقت و با اصولی علمی انجام گیرد، راهگشای تحقیقات حوزه های مختلف دانش خواهد بود اما اگر بی دقتی در آن راه یابد، خود رهزن می شود و گرهی بر گره ها می افزاید. دیوان نرگسی ابهری از این جمله است که بدخوانی های بسیار در آن راه یافته است و محقق ادبی نمی تواند بهره لازم را از آن ببرد. مصحح این دیوان گاه در ضبط های مختار، وزن عروضی را که از اولیّات شعر کهن پارسی است نادیده می گیرد و گاه معنا را فدای ضبط مشکوک می کند و صورتی بی معنا پیش چشم مخاطب قرار می دهد. دراین بین، خطاهای نگارشی نیز مانعی بر سر راه فهم سخن نرگسی می شوند. نوشتار حاضر، ضعف ها و خطاهای این تصحیح را نشان می دهد و لزوم بازنگری در چاپ دیگر آن را خاطرنشان می کند.

در عصر جدید ﺷﺎﻫﺪ اﻓﺰاﯾﺶ ﭼﺸﻢ ﮔﯿﺮ ﻓﺮﻗﻪﻫﺎﯾﯽ در ﮐﺸﻮرﻣﺎن ﻫﺴﺘﯿﻢ ﮐﻪ عرفانﻫﺎی ﻧﻮﻇﻬﻮر نامیده می شوند و ﻫﻢ ﺧﻮاﻧﯽ ﭼﻨﺪاﻧﯽ ﺑﺎ آﻣﻮزهﻫﺎی ﻋﺮﻓﺎن اﺻﯿﻞ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ دﯾﻦ ﻣﺒﯿﻦ اﺳﻼم ﻧدارند. ﻓﺮﻗﻪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ دﻻﯾﻞ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن و از ﺟﻤﻠﻪ دﻻﯾﻞ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺳﻌﯽ ﺑﺮ ﻧﻔﻮذ در اﻗﺸﺎر ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎ و ﺧﺼﻮﺻﺎ ﻧﺴﻞ ﺟﻮان و ﺗﺤﺼﯿﻞ ﮐﺮده را دارﻧﺪ و این اقدامات می تواند تهدید علیه انقلاب اسلامی ایران باشد. اهمیت این تحقیق از آن جهت است که در نتیجه انجام آن تهدیدات عرفانهای نوظهور علیه انقلاب اسلامی ایران را از طریق تاثیر کارکردهای عرفانهای نوظهور، شناسایی نماییم و مسؤلین مربوطه تأثیر تهدیدات این عرفانها را بر انقلاب اسلامی بیشتر درک کنند و باعث می شود در جهت مدیریت آنها تلاش نمایند تا شاهد رشد و توسعه روزافزون امنیت انقلاب اسلامی باشیم. در اﯾﻦ ﻧﮕﺎرش، تاثیر کارکردهای عرفانهای نوظهور در به ﭼﺎﻟﺶ ﮐﺸﯿﺪن مولفه های انقلاب اﺳﻼﻣﯽ با ابزار پرسشنامه مورد قضاوت نخبگان قرار گرفته  با توجه به مقادیر آماره های t و سطح معناداری به دست آمده که کمتر از 0.05 است همچنین میانگین به دست آمده(4.07) که بیشتر از میانگین فرضی جامعه(3) می باشد؛ تاثیر عرفانهای نوظهور به عنوان یک تهدید برای انقلاب اسلامی از نظر اعضای نمونه مورد تایید قرار گرفت.

امروزه فن آوری اطلاعات که از آن به عنوان فن آوری های نوین یاد شده، با ایجاد تحولات شگرف ، فرصت های جدید را در بازار کار فراهم نموده است. روش پژوهش آمیخته (کیفی ، کمی) است. نمونه گیری در مرحله اول به شیوه هدفمند و بر اساس اشباع نظری 15 نفر ، در بخش دوم زنان کارآفرین در کسب و کار کوچک در تهران  به روش نمونه گیری تصادفی ساده 92 نفر بر اساس فرمول کوکران در نظر گرفته شد بودند  .  داده ها توسط نرم افزار Spss و Smart Pls مورد تحلیل قرار گرفت. به منظور سنجش متغیر ها از پرسشنامه  استخراج شده از مرحله دلفی استفاده شد در مدل فناوری ارتباطات از پرسشنامه با 3 بعد (سودمندی ادراک شده، سهولت در استفاده و استفاده برای حمایت از فروش مستقیم) و 13 گویه و به منظور سنجش متغیر توانمندسازی زنان کارآفرین در کسب و کار از پرسشنامه با 4 بعد  (صلاحیت، کنترل درک شده، درونی سازی هدف و تاثیر ) و 11 گویه استفاده شد.  همچنین ازمون فرضیه ها در بخش کمی نشان داد که  سودمندی ادراک شده، سهولت در استفاده و استفاده برای حمایت از فروش  مستقیم بر توانمندسازی زنان کارآفرین در کسب و کار تاثیر دارند.