پرویز البرزی

از جمله رویکردهای برخی زبان شناسان متن و قرآن پژوهان در دهه های اخیر، تلاش برای دستیابی به یک چارچوب زبان شناختی مدون و مناسب برای تبیین ساختار قرآن کریم است. گستردگی و تداخل موضوعات در متن قرآن، ساختار روایی متفاوت ، فراوانی خردمتن ها و پاره متن ها از یک سو، و روابط بسیار پیچیده درون متنی و بینامتنی از دیگر سو، جزو چالش های این رویکرد تازه است. جستار حاضر، با هدف رسیدن به پاسخی درخور این بحث، ضمن توصیف ویژگی های کلان متن و بررسی چگونگی انطباق آن با متن قرآن به بازتعریف بینامتنیت، که عبارت از «انسجام در کلان متن» است، می پردازد. هرچند شواهد گوناگون حاکی از وجود یک بینامتنیت حداکثری است، اما عبور از بافت های زمانی، مکانی و موقعیتی در جای جای متن و ساختارشکنی در سبک روایی و تداخل موضوعات، این دیدگاه را تقویت می کند که برای متن قرآن می بایست مدلی بومی ابداع شود، تا بتوان ساختار غیرخطی و انسجام شبکه ای این کلان متن را بهتر آشکار نمود.

هدف از مقاله حاضر یافتن تفاوت بین واکاوی توصیفی و واکاوی پژوهشی در مطالعات مقایسه زبان هاست. مقایسه زبان ها روالی در زبان شناسی به شمار می آید که در آن زبان ها برپایه برخی از معیارها برای اهداف خاصی با یکدیگر مقایسه می شوند. به عبارتی دیگر، در مقایسه زبان ها با واکاوی دو یا چند زبان مواجه ایم که به اعتبار برخی از معیارها همانند و یا متفاوتند. به طور کلی مقایسه زبان ها با سه شیوه متفاوت و با اهداف معینی واکاوی می شوند: 1- هدف زبان شناسی تاریخی و تطبیقی این است که خانواده های زبانی را بازشناسی نماید، یعنی گروه زبان هایی که از نظر تاریخی خویشاوندند و از یک زبان اولیه مشترک انشقاق یافته اند. 2- هدف رده شناسی زبان تعیین انواع زبان ها، یعنی تعیین گروه زبان هایی است که دارای ساختار دستوری مشابهی می باشند. در این راستا یافتن الگوی این ساختار ها نیز حائز اهمیت است. گاهی نتایج مقایسه نشان می دهد که زبان ها با توجه به برخی از معیارها از یکدیگر متفاوت نیستند که این مضمون در چارچوب قواعد جهان شمول زبان واکاوی می شود. 3- هدف زبان شناسی مقابله ای این است که تفاوت های ساختاری دو یا چند زبان را شناسایی کند که در آموزش زبان خارجی نیز تأثیرگذارند. وانگهی می توان زبان ها را از منظر درزمانی (تاریخی) و همزمانی (ساختاری) مقایسه نمود، اما فقط زبان-شناسی تاریخی و تطبیقی از شیوه مطالعات درزمانی بهره می گیرد. نتیجتاً واکاوی حاضر حاوی ماهیت کاملاً پژوهشی در زمینه مقایسه زبان هاست.

مقاله حاضر به واکاوی مقابله ای در فعل های پیشوندی زبان های فارسی و آلمانی معاصر می-پردازد. در زبان فارسی، فعل پیشوندی فعلی است که از یک فعل ساده و یک پیشوند ساخته شده باشد. در این زبان با افزودن پیشوند اشتقاقی به فعل های ساده، ممکن است معنای فعل پیشوندی عوض شود. در زبان آلمانی، فعل پیشوندی فعلی است که از یک فعل ساده، اسم یا صفت و یک پیشوند ساخته شده باشد. در این زبان با افزودن پیشوند به مبنای اشتقاقی، ممکن است معنای فعل پیشوندی عوض شود و یا تغییر نحوی در ظرفیت آن ایجاد گردد. الگوهای معنای واژه سازی متنوعی در پیشوندهای فعلی هر دو زبان یافت می شود. ضمن این-که شباهت هایی بین نظام فعل های پیشوندی دو زبان مشاهده می شود، تفاوت های آشکاری نیز بین این دو نظام وجود دارد. در هر حال مؤلفه های هم گرایی و واگرایی فعل های پیشوندی هر دو زبان نسبتاً متعادلند. داده ها و یافته های اولیه مقاله حاضر برگرفته از منابع شاخص در زمینه واژه سازی دو زبان می باشد، اما داده ها و یافته های ثانویه ماحصل تحقیق نگارنده است.

هدف از مقاله حاضر یافتن الگوهای مختلف معنای واژه سازی در واژه های پیشوندی –be در زبان آلمانی می باشد. اصولاً پیشوندهای فعلی زبان آلمانی، بویژه فعل های پیشوندی be-، از منظر واژه سازی و نحو اغلب موضوع تحقیقات زبان شناسی بوده اند. وانگهی درک معانی مشتقات این پیشوند با توجه به تنوع آن ها برای زبان آموز از اهمیت خاصی برخوردار است. این پیشوند ریشه در bī زبان آلمانی باستان دارد و یکی از زایاترین پیشوندهای زبان آلمانی معاصر به شمار می رود. داده ها و یافته های اولیه مقاله حاضر عمدتاً از بررسی منابع شاخص در زمینه واژه سازی زبان آلمانی اخذ شده و آن چه که نگارنده اقتباس نموده است، همین داده ها و یافته های اولیه است. یافته های ثانویه ماحصل تحقیق نگارنده است. پیشوند –be در بافت مقولات فعلی، اسمی و صفتی و نیز در بافت مقولات ادات و تکواژهای بی همتا توزیع می شود. همچنین مشتقات پیشوندی –be از بیشترین فراوانی نسبت به سایر مشتقات پیشوندی برخوردارند. در مشتقات فعلی –be، انواع دگرگونی معنای واژه سازی کیفی، بُعدی، واژگانی، شدتی و یا مکانی امکان پذیر است.

هدف از مقاله حاضر یافتن الگوهای مختلف معنای واژه سازی در واژه های مختوم به –e در زبان آلمانی می باشد. بدین جهت درک معانی مشتقات این پسوند با توجه به تنوع آن ها برای زبان آموز از اهمیت خاصی برخوردار است. این پسوند ریشه در –ī زبان آلمانی باستان دارد و یکی از زایاترین پسوندهای بومی زبان آلمانی معاصر به شمار می رود. داده ها و یافته-های اولیه مقاله عمدتا از بررسی دو منبع شاخص در زمینه واژه سازی زبان آلمانی اخذ شده و آن چه که نگارنده اقتباس نموده است، همین داده ها و یافته های اولیه است. یافته های ثانویه ماحصل تحقیق نگارنده است. پسوند –e در بافت مقولات فعلی، صفتی، اسمی و قیدی توزیع می شود. همچنین مشتقات مختوم به پسوند –e از بیشترین فراوانی نسبت به الگوهای معنای واژه سازی برخوردارند: اسم های مختوم به این پسوند از میان الگوهای گوناگون، کمابیش از هشت راهبرد تعویض شامل اسم مصدر، حاصل مصدر، اسم مکان، اسم ابزار، اسم فاعل، اسم کیفیت، اسم تبدیل و اسم شخص بهره می گیرند. البته گاهی اسم مختوم به پسوند –e حاوی یک یا چند کاربرد ثانویه است.

هدف از مقاله حاضر یافتن الگوهای مختلف معنای واژه سازی در واژه های مختوم به –(er)ei در زبان آلمانی می باشد. گرچه چنین الگوی واژه سازی اکنون چندان زایا نیست، اما درک معانی آن با توجه به تنوع واژه های مشتق برای زبان آموز از اهمیت خاصی برخوردار است. داده ها و یافته های اولیه مقاله حاضر از محدوده بررسی منابع شاخص در زمینه واژه سازی زبان آلمانی فراتر نمی رود و آنچه که نگارنده اقتباس نموده است، همین داده ها و یافته های اولیه است. یافته های ثانویه ماحصل تحقیق نگارنده است. توزیع هر یک از گونه های –ei و –erei تابع آخرین واج ستاک فعل یا اسم است. اسم های مختوم به پسوند –(er)ei از میان الگوهای گوناگون معنای واژه سازی، فقط از چهار الگوی اسم مصدر، حاصل مصدر، اسم مکان و اسم جمع بهره می-گیرند. گاهی اسم مختوم به پسوند –(er)ei حاوی یک یا چند معنای واژه سازی است. همچنین اسم مصدر علاوه بر معنای اصلی، گاهی به صورت معنای ضمنی ناپسند نیز به کار می رود.