تجلی ادبیات در سخنان امام رضا (ع)
حوزه های تخصصی:
خلیل پروینی
| مدرک تحصیلی: استاد زبان و ادبیّات عربی دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران |
| پست الکترونیکی: parvini@modares.ac.ir |
مطالب
فیلتر های جستجو:
فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۶۱ تا ۸۰ مورد از کل ۸۹ مورد.
الصورة الفنیة فی رسائل الإمام علی (علیه السلام) (دراسة فی ثلاث رسائل من نهج البلاغة نموذجاً)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
تُعتبر الصورة الفنیة عنصراً هامّاً فی دراسة ونقد الأعمال الأدبیة؛ فقد أصبحت إلی ما تضمّ فیما بینها من الأخیلة، والعواطف، والظلال، والإیقاعات، معیاراً أساسیّاً فی تقییم العمل الأدبی الذی إنّما یتقوَّم بما ابتنت علیه الصورة الفنیة من تلک المقوِّمات الفنیة والأدبیة الأصیلة. هذا وقد احتوت رسائل الإمام علی (ع) علی ملامح أصیلة للصورة الفنیة، هی من أهمّ الآلیّات والمقوِّمات للصورة الفنیة فی النقد الأدبی الحدیث. یقوم هذا البحث بدراسة تحلیلیّة لأهمّ آلیّات الصورة الفنّیة فی ثلاث رسائل من نهج البلاغة، معتمداً فی ذلک علی المنهج الوصفی التحلیلی، للوقوف علی مکانة الصورة فی الرسالة العلویة وخصائصها الفنیة، ودور السیاق فی الکشف عن الصور المتنوعة الموظَّفة فی رسائل الإمام علی (ع). لقد قام الإمام علی (ع) من خلال الخیال برسم صور فنیة تفتح علی متلقّیها عوالم جدیدة من المعانی والدلالات التی تتّصف بالأصالة الناتجة عن اعتمادها علی الواقعیّات والحقائق الدینیة والاجتماعیة. وقد زاد من حیویة هذه الصور اصطباغها بمشاعر وأحاسیس نابعة من أسمی العواطف الإنسانیة الخالدة. وهذا إضافة إلی إخضاع الألفاظ والتراکیب التی تشعّ بمفردها مجموعة من الأخیلة والظلال التی تقوم برسم صور تعرض علی المخاطب مشهداً متکاملاً من الدلالات والمعانی. وقد تبیّن من خلال هذا البحث أنّ للسیاق دوراً ریادیّاً فی تبیین الجوانب المختلفة للصورة الفنیة فی الرسالة العلویة، والکشف عن مدی نَجاح هذا العنصر الأدبی فی رسائل الإمام علی (ع).
واکاوی ریشه های ادبیات تطبیقی در ادبیات قدیم عربی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
ادبیّات تطبیقی به عنوان یک علم، در دو قرن اخیر در کشورهای اروپایی و عربی و اسلامی ظهور کرد؛ ولی مفهوم تطبیق از قرن ها پیش در ادبیّات ملل مختلف وجود داشته است و ادبا و ناقدانی بوده اند که نوعی مقایسه، موازنه و تطبیق را میان ادبا و ادبیّات ملل مختلف انجام می دادند. بررسی ریشه های ادبیّات تطبیقی؛ به ویژه در کشورهای اسلامی و عربی، از این رو اهمّیّت دارد که بدون واکاوی میراث اسلامی در زمینه ادبیّات تطبیقی، نمی توان برنامة شفّافی برای تحوّل و پیشرفت ادبیّات تطبیقی در کشورهای اسلامی طرّاحی کرد. از سوی دیگر، ظهور نظریة ادبیّات تطبیقی اسلامی و ضرورت توجه بیشتر بررسی های تطبیقی به ادبیّات ملل اسلامی در عصر معاصر، بر اهمّیّت واکاوی ریشه های میراث اسلامی در این زمینه می افزاید.
این مقاله کوشش دارد از طریق بررسی برخی از آثار جاحظ، ابوالفرج اصفهانی، ابن قتیبه، ابن ندیم، ابن أثیر، شروح دیوان متنبّی و بیرونی، به واکاوی نشانه های ادبیّات تطبیقی در ادبیّات و نقد عربی قدیم بپردازد.
یافته های پژوهش نشان می دهند که نشانه های ادبیّات تطبیقی در نقد عربی قدیم، ابتدا در مرحلة «سنجش ادبی درون ادبیّات عربی» نمود پیدا کرد و بعد از آن به صورت بارزتر، در مرحلة دوّم یعنی مرحله «سنجش ادبی برون مرزی ادبیّات عربی» ظهور یافت.
مقاله به زبان عربی: شیوه روایی گفته های داستانی در ادبیات پایداری فلسطین (بررسی موردی رمان باب الساحة) (أسالیب الکلام السردی فی أدب المقاومة الفلسطینی روایة ""باب الساحة"" أنموذجاً)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
شیوه های روایت داستان، به مطالعه رابطه میان راوی و شخصیت ها می پردازد و ابزار مهمی برای انتقال سخنان و اندیشه های شخصیت ها به خواننده است که از خلال آن ها، خواننده به فضای داستان وارد می شود. این شیوه ها بر اساس میزان سیطره راوی یا شخصیت ها به پنج گونه مستقیم، غیرمستقیم، مستقیم آزاد، غیرمستقیم آزاد و گزارش سخنان و اندیشه ها تقسیم می شود.
مقاله پیش رو به شیوه توصیفی تحلیلی و ضمن ارائه جامعه آماری کامل از سخنان شخصیت ها، به مطالعه شیوه های مختلف بازنمایی سخنان رمان ""باب الساحة"" (1990م) نوشته سحر خلیفه می پردازد.
یافته های پژوهش گویای آن است که روایت گر برای ترسیم اوضاع جامعه فلسطین و مشکلات زنان این کشور، در سال های آغازین انتفاضه، از تمام گونه های بازنمایی سخنان استفاده نموده است؛ اما شیوه های سخن مستقیم، گزارش سخنان و سخن مستقیم آزاد بیش ترین کاربرد را در رمان دارد. روایت گر با به کارگیری سخن مستقیم و مستقیم آزاد به شخصیت ها اجازه داده، مستقیم با خواننده ارتباط برقرار نموده و آن ها را از دغدغه های فکری، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و ... خود آگاه نمایند. به کارگیری این تکنیک ها، روایت گر را در ترسیم ابعاد مختلف زندگی و مشکلات زنان فلسطینی یاری نموده است.
بررسی نشانه- معناشناختی ساختار روایی داستان کوتاه «لقاء فی لحظة رحیل»(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
در این پژوهش شرایط تولید و دریافت معنا در«لقاءٌ فی لحظة رحیل»، از نسرین ادریس، نویسندة معاصر لبنانی را بررسی می کنیم. این داستان به دلیل منطق روایی حاکم بر آن، قابلیت مطالعه از دیدگاه نشانه- معناشناسی نوین را دارد و شامل دو گفتمان کنشی عکاس و مبارزان است. کنشگر گفتمان عکاس، حمزه، تابع برنامه است و توانش مهارتی او در هنر عکاسی، موتور اصلی کنش او را به وجود میآورد. البته فرمانده، به عنوان شَوِشگزار، نقش مهمی در کسب توانش عاطفی حمزه دارد. در گفتمان دوم، مبارزان هم بعد از قرارداد و کسب توانش وارد کنش میشوند. از آنجا که دو گفتمان درهم تنیده اند، کنشهای اصلی همزمان انجام میشود؛ مبارزان عملیات را شکل میدهند و حمزه به ثبت تصویری لحظات میپردازد. به ترتیب مراحل فرایند تحولی و روایی به انجام میرسد. هرچند گفتمان غالب هوشمند است، فرایند عاطفی گفتمان، نقش مهمی در شکلگیری ساختار معنایی و روایی داستان، به ویژه در گفتمان عکاس دارد.
بدین ترتیب هدف مقاله، مطالعة فرایند معناشناسی داستان و ویژگیهای روایی آن است تا سازکارهای تولید معنا و عناصر اصلی شکلگیری معنا را به دست آوریم. همچنین چگونگی تأثیرگذاری فرایند عاطفی بر فرایند معناسازی را بررسی می کنیم.
نظریه پذیرش در نقد ادبی و ادبیات تطبیقی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
رابطه تنگاتنگ و فشرده علوم و فنون، در غالب اوقات چالش ها و فرصت هایی را به همراه دارد که شناسایی آنها کمک شایانی به محققان و پژوهشگران در این زمینه ها می رساند. حوزه های نقد ادبی و ادبیات تطبیقی از حوزه هایی هستند که مفاهیم و زمینه های مشترک بین آنها چنان گسترده است که گاه تشخیص مرزهای میان این دو حوزه را دشوار می سازد. یکی از زمینه های مشترک بین نقد ادبی و ادبیات تطبیقی، نظریه پذیرش است. در این مقاله، با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی، می کوشیم تا ریشه ها و اصول این نظریه را شناسایی کرده، نقاط مشترک آن را در نقد ادبی و ادبیات تطبیقی متمایز کنیم. نتایج چنین نشان می دهد که نظریه پذیرش توانسته است هم زمان با پر کردن خلأ اساسی نقد ادبی در زمینه غفلت نسبی از نقش خواننده در تحلیل اثر ادبی، به غنای ادبیات تطبیقی در دو مکتب فرانسوی و امریکایی کمک کند.
السیاق وفاعلیّته فی دراسة ""الصورة الفنّیة"" وتبیینها؛ ""رسائل الإمام علی (ع) نموذجاً"" (سیاق و کارکرد آن در تحلیل و بررسی تصویرآفرینی های هنری""مطالعه موردی: نامه های امام علی(ع)"")(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
هنر تصویر آفرینی به عنوان یک عنصر ادبی که مؤلفه های مهمی همچون خیال، عاطفه، موسیقی و غیره آن را تشکیل می دهند، از جایگاه بسیار بالایی در نقد و بررسی یک اثر ادبی برخوردار است.
امام علی(ع) در نامه های خود از این عنصر ادبی بی بهره نبوده، و از آن برای بیان مفاهیم دینی، اخلاقی، اجتماعی و غیره استفاده فراوان نموده است.
از آنجایی که این عنصر ادبی ارتباط تنگاتنگی با سیاق و انواع مختلف آن دارد، سعی بر آن شد تا در این جستار به بررسی ارتباط سیاق با تصاویر مختلف هنری در نامه های امام علی(ع)، و نقش آن در تبیین و تحلیل این تصاویر پرداخته شود.
این پژوهش که براساس روش توصیفی- تحلیلی انجام پذیرفت، به این نتیجه دست یافت که سیاق نقشی اساسی در تبیین و تحلیل تصویر آفرینی های ادبی در نامه های امام علی(ع) وتعیین جایگاه و میزان موفقیت آن، إیفا می کند.
مکان، زمان، رؤیا و شخصیت در سوره یوسف (ع)
حوزه های تخصصی:
قصّه ابزار مناسبی در انتقال آرما نها، تجربه ها، اندیشه ها، آداب، سنن و ارز شهای انسانی است. قرآن، قصّه را زمانی به کار می برد که می خواهد به وسیله آن حقّی را در ذهن مخاطب تثبیت و باطلی را از ذهن وی پاک کند؛ اما این امر هیچ گاه مانع از آن نمی شود که ویژگی های هنری قصّه پردازی در آن ظاهر نشود. در قرآن کریم هم هدف دینی و هم طریقه هنری در بیان مدّ نظر است. در این مقاله تلاش شده است؛ با توجّه به مجموعه مفاهیم و اصول اساسی که امروزه در بیان داستان و درام تاکید می شود، تا حد امکان، در سوره یوسف، تصاویر و ویژگیهای مربوط به مکان، زمان، رؤیا و شخصیت، کشف و طبقه بندی شود. روش خاص پژوهش توصیفی- تحلیلی و بر پایه تصاویر استخراج شده از متن سوره است. یافته های پژوهش نشان می دهد: ارائه تصویری روشن و دقیق از اجتماع، مکان و زمان قصّه، خلاقیت در آفرینش و پردازش شخصیتها و طبیعت های انسانی، خلق چهره های متفاوت از یک شخصیت، گفتگو، طرح حوادث، گره افکنی، بحرا ن آفرینی، گر ه گشایی و ایجاد انتظار از جمله مهمترین ویژگی های هنری و ادبی سوره یوسف است. عوامل یاد شده همگام با یکدیگر در روند حرکتی قصّه و تحقق اهداف آن عمل میکنند. از دیگر نتایج حاصل، بازنمایی نقاط اشتراک میان اصول امروزی داستان-نویسی و قصّه پردازی با قصّه های قرآنی در نحوه روایت، اسلوب، ساختار و بهر ه گیری از ظرایف و فنون هنری و ادبی است.
رئالیسم در سبک بنیان گذاران داستان نویسی عربی و فارسی (محمود تیمور و محمدعلی جمال زاده)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
رئالیسم حقیقت را به شیوه های گوناگون کشف و بیان می کند. این شیوه ها عبارت اند از تشریح جزئیات، تحلیل دقیق جامعه و تصویرکردن شخصیت در پیوند با محیط اجتماعی. محمود تیمور و محمدعلی جمال زاده، بنیانگذاران داستان نویسی عربی و فارسی هستند. این دو بیشتر داستان هایشان را در قالب رئالیسم به نگارش در می آوردند.
در این مقاله ابتدا فرازی از زندگی محمود تیمور و جمال زاده و جایگاهشان در ادبیات داستانی عربی و فارسی را بیان می کنیم، در ادامه شباهت و تفاوت های گرایش های رئالیستی این دو را مورد بحث قرار می دهیم و از رهگذر آن گرایش غالب رئالیستی و نگرش آن ها به رئالیسم را بیان می کنیم.
پژوهش حاضر در پی بیان تفاوت ها و شباهت های سبک رئالیستی این دو نویسنده است. بررسی این تفاوت ها و شباهت ها با درنظر گرفتن مکتب آمریکایی ادبیات تطبیقی به عنوان روش تحقیق تطبیقی است.
جهود أبی عبیده (رائد علمی المعانی والبیان) الأدبیه للقرآن الکریم فی میزان الدراسه والنقد(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
دراسات فی العلوم الانسانیه دوره ۱۹ سال ۱۴۳۳ شماره ۱
95-111
کتاب «مجاز القرآن» لأبی عبیده من أوائل الکتب التی ألفت عن القرآن الکریم فی نهایه القرن الثانی للهجره. عند دراسه هذا الکتاب نجد بذوراً أولی تتحدث عن نظم القرآن الکریم وأسلوبه. فجهوده فی هذا الحقل مهّدت السبیل فیما بعد لظهور مصنفات کثیره تبحث فی أسلوب القرآن الأدبی. یکشف أبو عبیده فی کتابه عن مناحی الجمال فی القرآن الکریم. فقد أدرک أنّ فی آیات القرآن الکریم شیئاً یحتاج إلی شرح وتوضیح؛ فاتجه فی کتابه إلی بیان خصائص القرآن الکریم من الناحیه اللغویه والنحویه والبلاغیه، مستشهداً بآیات القرآن الکریم والحدیث النبوی الشریف والشعر والنثر. واهتدی من وراء ذلک إلی سرّ إعجاز القرآن وبلاغته وإن لم یُشِر إلی مسأله الإعجاز وإلی کلمه الإعجاز بصوره مباشره. هذا الکتاب یمثل المرحله الأولی من مراحل تطور النقد والدراسات البیانیه للقرآن الکریم. ویعتبر أبو عبیده أول من تناول النواحی الدقیقه والخفیه فی أسلوب القرآن ووضع اللبنات الأولی لدراسه إعجاز القرآن الأدبی. المنهج الذی اعتمدناه فی هذه الدراسه هو المنهج الوصفی التحلیلی.
تصویر مایاکوفسکی در شعر عبدالوهاب بیاتی و شیرکو بیکه س« مطالعه ای در باب ادبیات تطبیقی» (صورة مایاکوفسکی فی شعرعبدالوهاب البیاتی وشیرکو بیکه س «دراسة صورولوجیة فی الأدب المقارن»)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
علم الصورة (Imagologie)هو البحث عن صورة الآخر الأجنبی فی النصّ الأدبی. یتیحُ لنا علم الصورة معرفة الإنسان للإنسان وعبر هذه المعرفة یبرز لنا الجوهر المشترک للإنسانیة. وعند ذاک ننطلق إلی عالم الأخوة التی تجمع الأنا بالآخر. ولو تأملنا هذا الجوهر لوجدناه لا یتبلور إلّا بالتفاعل مع الآخرین؛ من هنا تبرز أهمیة الدراسات الأدبیة المقارنة التی تقوّم علاقاتنا مع الآخر.
عبدالوهاب البیاتی وشیرکو بیکه س من عمالقة الشعراء فی الشعر العربی والکردی المعاصرین، وأنشد کلّ منهما قصیدة فی وصف مایاکوفسکی الروسی، وقد تمثّل الأنا العربی والکردی فی شعرهما منظومة علاقات مع الآخر فی إطار کلّه صداقة و ود وتمجید.
تحاول هذه المقالة من خلال المنهج الوصفی – التحلیلی والمقارنی أن تتوقف عند مواطن التلاقی والخلاف فی تصویر البیاتی وبیکه س عن الآخر الروسی المتمثل فی مایاکوفسکی. والنتائج تدلّ علی أنّ الشاعرین قد عرضا صورة الآخر الروسی فی صورة التسامح؛ وهذا النوع من قراءة الآخر یعتبر من أجمل صور قرائته، والحالة الوحیدة للتبادل الحقیقی.
بررسی تطبیقی نوستالژی در شعر أحمد عبد المعطی حجازی و نادر نادرپور
حوزه های تخصصی:
نوستالژی یا دلتنگی برای گذشته، حالتی است روانی که به صورت ناخودآگاه در فرد آشکار و تبدیل به یک اندیشه می شود. در زمینه ی ادبیات، این حالت برای شاعر یا نویسنده ای رخ می دهد که پیرو انگیزش های فردی و اوضاع اجتماعی - سیاسی، دچار احساس دلزدگی از زمان حاضر می شود و اندیشه ی بازگشت به گذشته و خاطرات شیرینش را در سر می پروراند و سپس شعر و یا نوشته ی خود را آمیخته با فضایی غم انگیز می نماید.
احمد عبد المعطی حجازی و نادر نادرپور به عنوان دو شاعر پرآوازه ی ادبیات معاصر عربی و فارسی و پرچمدار مکتب ادبی رمانتیسم، با توجه به شرایط فردی و اجتماعی زمانه ی خود و با گریز از آن زمان، بخش عمده ی شعرشان را آمیخته با غصه، حسرت و دلتنگی برای گذشته نموده اند.
نگارندگان در این پژوهش، با مطالعه ی توصیفی و تحلیلیِ دفترهای شعری این دو شاعر، و با استناد به مکتب آمریکایی ادبیات تطبیقی، به بررسی و مقایسه ی چگونگیِ نمود این اندیشه ی شعری در شعر این دو شاعر پرداخته اند. برخی از نتایج نشان داد که این دو شاعر، در مضامین نوستالژیکی، دوری از سرزمین، کودکی، معشوق، خانواده، آشنایان و آینده ی آرمانی اشتراک دارند. همچنین ثابت شد که نوستالژی، سبک شعری دو شاعر را در عناصر تکرار، موسیقی، و اسلوب استفهام، تحت تأثیر قرار داده است.
بررسی تطبیقی مسیح (ع) در شعر ادونیس و شاملو(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
داستان پیامبران، بیان معجزات و سرگذشتِ پر ماجرا و آموزندة آنان از دیر باز به عنوان عناصری مؤثر به صفحات شعر و ادب راه یافته و اسباب زیبایی اثر و توجه خواننده را موجب شده است. یکی از زیباترین، مؤثرترین و مورد توجه ترین این داستان ها، داستان عیسی مسیح (ع) است.
در ادبیات گذشته، بیشتر برداشت های شاعرانه از ایشان، برگرفته از نگرش اسلامی به این شخصیت الهی بوده و نگرش مسیحی که در موارد مهمی با نگرش اسلامی در تضاد و تقابل است کمتر بروز یافته است. اما در ادبیات جدید و به ویژه شعر معاصر عربی و فارسی، این تلقی از مسیح (ع) با چرخشی قابل ملاحظه، سویه ای مسیحی به خود گرفته و مفاهیمی هم چون رنج های مسیح (ع)، مصلوب شدن ایشان، قربانی شدن ایشان برای پرداخت کفارة گناهان بشر و رستاخیز مسیح (ع) پس از مرگ، از انجیل به ابیات شاعران راه یافته است. این مفاهیم که امروزه به مفاهیمی اسطوره ای و نمادین در هنر مسیحی تبدیل شده اند، شاعران را در بیان آنچه از اضطراب های درونی، رنج ملت های ستمدیده، جور حاکمان و حکومت های بیدادگر و... می بینند، بسیار یاری می رسانند.
ادونیس و احمد شاملو از شاعران نوپرداز و متجددی هستند که بخشی از اشعار خود را به ترسیمی نمادین و اسطوره ای از مسیح (ع) اختصاص داده اند.
این پژوهش تطبیقی می کوشد با تکیه بر مکتب آمریکایی در ادبیات تطبیقی، به تحلیل و بررسی تطبیقی اشعار ادونیس و شاملو، با موضوع مسیح (ع) بپردازد و جلوه های مسیحی یا اسلامی این شخصیت دینی در شعر دو شاعر، نوع اسلوب دو شاعر در این گونه شعرها، نقاط اختلاف و اشتراک میان آن دو در برداشت های نمادین از مسیح (ع) میزان موفقیت یا ناکامی هر یک در استخدام این نماد را به بوته تحلیل و بررسی بسپارد.
بررسی و نقد میزان استفاده دبیران از راهبردهای تدریس متون کتاب عربی دوره پیش دانشگاهی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
نوآوری های آموزشی سال نهم پاییز ۱۳۸۹ شماره ۳۵
147 - 171
حوزه های تخصصی:
یکی از مهمترین رویکردهای معاصر آموزش زبان های خارجی متن محوری است. آموزش متن، علاوه بر کیفیت مناسب متون، به راهبردهای مناسب تدریس نیز نیازمند است. هدف پژوهش حاضر، بررسی شیوه های آموزش متون عربی در مدارس است. به دلیل گستردگی کار، شیوه های تدریس متون کتاب عربی پیش دانشگاهی انتخاب شد. جامعه آماری پژوهش را دانش آموزان علوم انسانی و دبیران مقطع پیش دانشگاهی شهرستان های دورود، بروجرد، ازنا و الیگودرز در استان لرستان تشکیل می دادند. روش پژوهش، پیمایش؛ ابزار پژوهش، پرسشنامه و روش نمونه گیری، خوشه ای تصادفی بود. چهار سئوال این تحقیق عبارت بودند از: 1- به نظر دانش آموزان، معلمان برای تدریس متون تا چه حد از راهبردهای مناسب استفاده کرده اند؟ 2- به نظر معلمان، آنان برای تدریس متون تا چه حد از راهبردهای مناسب استفاده کرده اند؟ 3- آیا نظر معلمان باسابقه و کم سابقه در این زمینه اختلاف معناداری دارد؟ 4- آیا میان پاسخ های دانش آموزان و پاسخ های معلمان اختلاف معناداری وجود دارد؟ براساس یافته های پژوهش پاسخ های دانش آموزان و معلمان اختلاف معناداری دارد که می تواند به دلیل شیوه ضعیف و نادرست معلمان در اجرای راهبردهای تدریس ، درک ضعیف دانش آموزان به دلیل بی علاقگی آنها به درس عربی و مشکلات کتاب عربی پیش دانشگاهی باشد.
الادب المقارن (غنیمی هلال)
حوزه های تخصصی:
محمد غنیمی هلال و جایگاه او در ادبیات تطبیقی عربی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
تالیف در زمینه ادبیات تطبیقی عربی با عبد الرزاق حمیده، ابراهیم سلامه و نجیب العقیقی آغاز شد. هر یک کتاب هایی را با عنوان الادب المقارن برای تدریس در دانشگاه تالیف کردند. این کتاب ها بر خلاف عنوانشان «الادب المقارن» در محتوا ارتباطی به ادبیات تطبیقی نداشته و نتوانستند اصول این علم را بر اساس مکتب فرانسه ـ مکتب رایج عصر ـ تبیین نموده و تعریف روشنی برای آن ارائه نمایند تا بتوان بر اساس آن به بررسی نمونه های تطبیقی در این عرصه پرداخت؛ زیرا مؤلفان آن ها متخصص این رشته نبودند. تاسیس اصول ادبیات تطبیقی در کشور های عربی با محمد غنیمی هلال (1917-1967) آغاز شد. او با تالیف کتاب الادب المقارن به تبیین قواعد نظری و عملی این رشته پرداخته، ادبیات تطبیقی را بررسی روابط ادبیات ملی در خارج از مرزهای زبان آن ملت و مطالعه ارتباط تاریخی میان آن ها تعریف نموده و پژوهش های تطبیقی خود را بر اساس این اصول بنیان نهاده است. هلال در تالیف این کتاب از استادان فرانسوی اش اثر پذیرفته است.
هلال با تدریس ادبیات تطبیقی در دانشگاه های مصر به تبیین مفاهیم این علم پرداخت و از این رهگذر شاگردان بسیاری تربیت نمود که آثار ارزشمندی را در این زمینه تالیف کردند. با مقایسه آثار آن ها با آثار هلال، شباهت های زیادی میان مباحث کتاب هایشان در دو حیطه نظری و تطبیقی (عملی) مشاهده می شود که بیانگر تاثیر هلال بر پژوهش های آن ها است. هدف این مقاله ، نشان دادن نقش هلال در تاسیس و تبیین مفاهیم نظری و عملی ادبیات تطبیقی عربی است که چگونه با وجود تلاش هایی که پیش از وی صورت گرفته، او بنیانگذار این علم گردیده و فعالیت های پس از خود را در این زمینه سمت و سو داده است.
مقایسه رویکردهای استعمار ستیزی در دو جریان کلاسیک و نوگرای شعر معاصر عراق(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
التناص القرآنی فی روایة حِکایات حَارتنا لنجیب محفوظ
حوزه های تخصصی:
النقد الأدبی علم حیّ ومتطور بتطور المجتمع والأفکار وهو ذو صلة بالعلوم الإنسانیة الأخری ولهذا له إفرازات عدّة منها نظریة التناص التی لها مفاهیم قریبة فی النقد الأدبی العربی القدیم من اقتباس وسرقة أدبیة وتضمین إلاّ أنّ التناص ممهد له ومقصود ولا یأتی عفو الخاطر، ففی هذا البحث نحاول دراسة أثر القرآن فی روایة «حکایات حارتنا» للأدیب نجیب محفوظ، وکما سنری فی البحث أنّه استخدم القرآن الکریم فی روایته هذه التی یحکی فیها سیرته وخاصة أیام طفولته ویبیّن لنا امتزاجه بالقرآن الکریم حیث لم یفارق فکره ولسانه ونحاول کشف ماوراء هذا التناص القرآنی من تلمیحات وإشارات ورموز حتی نصل إلی المفاهیم الماورائیة للتناص القرآنی فی هذه الروایة
رویکرد عرفانی به داستان حضرت یوسف(ع) در تفاسیر عرفانی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
یکی از رویکردهای تفسیری مورد توجه مفسران در فهم قرآن، تفسیر عرفانی است که معانی باطنی آیات قرآن را عرضه می کند. تکیه بر تاویل و رمزی انگاشتنِ قرآن، مهم ترین ویژگی تفاسیر عرفانی است. پیشینه این نوع نگاه به قرآن، به متون دینی پیش از اسلام برمی گردد. صوفیه و عرفا با تکیه بر کشف و شهود و معرفت خاص خود، با روشی متمایز از مفسران دیگر، به تفسیر قرآن پرداخته اند. یوسف از سوره هایی است که بسیار مورد اقبال مفسران قرار گرفته و تفاسیر عرفانی بسیاری هم از آن در دست است. در این پژوهش، سوره یوسف در ده تفسیر عرفانی، از نظر روش و رویکرد عرفانی و سیر تطور نگاه عرفانی به داستان حضرت یوسف(ع) بررسی شده است. مفسران در تفسیرهای عرفانی این سوره، به هر دو جنبه عرفان نظری و عملی در داستان یوسف(ع) نظر داشته اند؛ البته آنان در کشف آموزه های عرفانی این سوره، بیشتر به روایت ها و اسرائیلیات توجه کرده اند. گاهی هم تاویل های ذوقی از این سوره شده است. در تفاسیر عرفانی تا قرن هفتم، نگاه عرفانی به داستان یوسف(ع) بیشتر بر زهد و شریعت استوار بود. اما پس از آن، تحت تاثیر آرای ابن عربی و به پیروی از او، رویکرد تاویلی به این داستان بیشتر مورد توجه مفسران قرار گرفت.
بررسی و نقد روش آموزش زبان عربی به شیوه مستقیم: (بررسی موردی: کتا ب های دکتر حسین خراسانی)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
این مقاله قصد دارد با برگشت به اواخر دهه چهل خورشیدی، شیوه های رایج آموزش زبان عربی در مراکز علمی، آموزشی و دانشگاهی آن زمان را بررسی کند و جایگاه طلایه داران آموزش زبان عربی به شیوه نوین را شناسایی کند و از این رهگذر به طور ویژه به نقد و بررسی شیوه آموزش زبان عربی دکتر حسین خراسانی در دهه 40 خورشیدی بپردازد که به نوبه خود در آن زمان روش ابتکاری و بی نظیر در ایران بوده است. نامبرده با تالیف یک کتاب سه جلدی، سه جلد کتاب با نام روش مستقیمِ (Direct Methode) آموزش زبان و ادبیات عربی، توانست طرحی نو و جامع و شامل در آموزش زبان عربی به فارسی زبانان، دراندازد. مؤلف مرحوم، با الهام از الگو های رایج در آموزش زبان به شیوه مستقیم، قصد داشت تمام مهارت های چهارگانه زبان عربی را به انواع مخاطبان ایرانی و متناسب با فرهنگ و سابقه آشنایی ایرانیان با زبان عربی، در یک زمان بندی معلوم (60 جلسه) یاد دهد؛ امری که درباره آموزش زبان عربی در زمان تالیف کتاب، سابقه نداشته است.
اما متاسفانه کتاب های یاد شده نا شناخته مانده و جایگاه آن در فرایند آموزش زبان عربی در ایران مورد معرفی، بررسی و نقد واقع نشده است. این مقاله قصد دارد با معرفی همه جانبه این مجموعه، به نقد و بررسی آن بپردازد و در کنار محاسن آن، برخی کمبود های آن را بیان و بررسی کند.