ناصر جدیدی

ناصر جدیدی

مدرک تحصیلی: استادیار، گروه تاریخ، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد نجف آباد

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۴۶ مورد.
۱.

تحقیق و تتبع در ترجمه اوستا و فرهنگ ایران باستان ابراهیم پورداوود(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ سال ۱۸ بهار ۱۴۰۲ شماره ۷۰

کلید واژه ها: فرهنگ ایران باستان مزدیسنا زبان ترجمه اوستا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۵ تعداد دانلود : ۱۴۷
ابراهیم پورداوود از بزرگ ترین و شاخص ترین پژوهشگران فرهنگ ایران باستان (فرهنگ مزدیسنا) بود که تمام عمر خویش را در این راه گذاشت و تاریخ و فرهنگ ایران باستان را که در روزگاران دور در زیر خاک فراموشی مدفون شده بود نمایان ساخت. وی در نشر فرهنگ، زبان و ادبیات پیش از اسلام، اشتیاق نشان داد. در آن زمان که دانش ایران شناسی در اختیار دانشمندان بیگانه بود، این کار بزرگی بود که پورداوود پس از قرن ها توانست فرهنگ ایران باستان را دوباره زنده کند و به زبان شناسی چهره علمی ببخشد. هدف از این پژوهش علاوه بر معرفی شخصیت و آرای پورداوود، تحقیق و تتبع در ترجمه اوستا و فرهنگ ایران باستان است. پرسش محوری و بنیادین در این پژوهش عبارت است از: هدف استاد پورداوود از ترجمه اوستا و تألیف کتاب فرهنگ ایران باستان چه بوده است؟ به نظر می رسد هدف استاد شناساندن ایران باستان به فرزندان کنونی این سرزمین است و برانگیختن مهر و علاقه ای نسبت به این مرزوبوم؛ و به یاد پارینه، به آبادانی این دیار کوشیدن است. این پژوهش در زمره پژوهش های توصیفی تحلیلی است و روش تدوین آن با تکیه بر مطالعات کتابخانه ای است.
۲.

جایگاه ایزد مهر در متون آیینی کهن و سلسله های باستانی ایران و انعکاس آن بر نگاره های اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات هنر اسلامی سال ۱۹ بهار ۱۴۰۲ شماره ۴۹ 138 - 152

کلید واژه ها: ایزدمهر اوستا آیینِ مهر نگاره های اسلامی وداها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۹ تعداد دانلود : ۱۱۳
از زمان های بسیار کهن ایزد مهر مورد پرستش اقوام آریایی بود. صفات منحصربه فردی که برای این ایزد برشمرده اند؛ مانند، دوستی، نور، فروغ، خورشید، عهد و میثاق، وی را خدایی خاص و محبوب برای پرستش قرار داده است. در تاریخ اسطوره های ایرانی نیز نقش آفرینی در پیروزی فریدون بر ضحاک در هفتمین ماه سال و یا آغاز پادشاهی وی را در ماه مهر می توان پیدا کرد. مهر خدایی آرام بخش، نیکخواه و پشتیبان اعمال و مناسبات شرافتمندانه بوده و برخلاف خدای ورونه که دهشتناک و خشن معرفی شده است، دشمن خشونت و تندی است. مهر ایرانی نیز همان مفاهیم لطف و مهربانی مهر هندی را دربردارد. نام او همواره با مظاهر آسمانی چون خورشید و ستارگان و ماه پیوند خورده است. پژوهش حاضر به روش توصیفی و تحلیلی و با تکیه بر داده های منابع کتابخانه ای به رشته تحریر درآمده است. یافته های پژوهش حاکی از این است که ایزد مهر در میان قوم آریایی های باستان به عنوان خدای بزرگ عهد و پیمان و فروغ روشنایی خورشید از منزلت و مقام سترگی برخوردار بود؛ به طوری که جایگاه والای این ایزد پس از مهاجرت آنان به هند و ایران در کنار سایر خدایان حفظ گردید. در منابع ودایی ایزد مهر دارای صفات و کارکردهای منحصربه فردی است که این ویژگی های در مراتب و اشکال دیگری در منابع زرتشتی نمود یافته است و جایگاه ویژه ای را برای وی در سلسله های هخامنشی تا ساسانیان ترسیم کرده است. نماد مهر در هنر اسلامی به خصوص در نگارگری اسلامی نیز تداوم یافته است.اهداف پژوهش:بررسی نقش ایزد مهر در ایران باستان.بررسی جایگاه ایزد مهر نگاره های دوره اسلامی.سؤالات پژوهش:جایگاه ایزدمهر در سلسله های هخامنشی تا ساسانیان چگونه بوده است؟انعکاس جایگاه ایزدمهر بر نگاره های اسلامی چگونه است؟
۳.

نمادهای تبلیغاتی معاویه در نبرد صفین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال سیزدهم بهار ۱۴۰۱ شماره ۴۶ ۱۲۸-۱۱۱

کلید واژه ها: نماد تبلیغاتی معاویه نبرد صفین نمادهای کلامی در صفین نمادهای گفتاری در صفین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۲ تعداد دانلود : ۲۲۷
نقش، جایگاه و کاربرد نمادها را در زندگی انسان ها نمی توان نادیده گرفت. نمادها در طول تاریخ و در همه جوامع بشری حضور داشته اند. نماد نشانه اندیشه، شیء، مفهوم، چگونگی و جز این ها است، پدیده ای ملموس و قابل مشاهده که نماینده چیزی جز خودش بوده یا بر چیز دیگری جز خود دلالت دارد. تکرار نمادها و نشانه ها معنا و احساس هویت خاص فرهنگی و اجتماعی را تقویت می کنند. تبلیغات یکی از ابزارهای مهم فرهنگ سازی است که می تواند با استفاده از نمادها ارزش های جدیدی را خلق یا تقویت کند. معاویه با بهره گیری از نمادهای تبلیغاتی توانست نتیجه نبرد صفین را، که واقعه ای تأثیرگذار و نقطه عطفی در تاریخ اسلام بود، به نفع خویش تغییر دهد. نتایج پژوهش حاضر که با رویکردی توصیفی – تحلیلی نمادهای تبلیغاتی معاویه در نبرد صفین را مورد بررسی قرار داده است نشان می دهد که معاویه از نمادهای تصویری مانند قرآن، پیراهن خونین عثمان و انگشت بریده همسر عثمان و نمادهای کلامی و گفتاری چون خون خواهی عثمان، متون مقدس (روایات و قرآن) و القاب برای مشروعیت دینی و سیاسی خویش بهره برداری کرد که نتیجه آن، ایجاد تفرقه در سپاه عراق، بروز حکمیت و پیروزی معاویه بود.
۴.

بررسی جغرافیای تاریخی دشت مغستان و عوامل موثر بر شکل گیری و ثبات شهرنشینی در آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و برنامه ریزی منطقه ای سال ۱۲ پاییز ۱۴۰۱ شماره ۴ (پیاپی ۴۸) 688 - 703

کلید واژه ها: هرمزگان مغستان تمدن شرق هرمزگان کرانه های خلیج فارس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۰ تعداد دانلود : ۱۲۴
جلگه ی رود میناب و دشت گسترده و آبرفتی مغستان یکی از کهن ترین و دیرپاترین تمدن های جنوب شرقی ایران را در خود جای داده است. این دشت در شرق استان هرمزگان قرار دارد. وجود آب و برخورداری از شرایط راهبردی سبب سکونت و شکل گیری تمدن های بشری در کرانه های این رود شده است. در این دشت محوطه های مختلف تاریخی شناسایی شده که از دوره پیش از تاریخ مسکون بوده است. در بررسی های باستان شناسی شهرهای مهم باستانی در کرانه پس کرانه خلیج فارس کشف و کاوش شده است. یافته ها بسیار خیره کننده بود و چند شهر پیش از تاریخ تا دوره تاریخی در کرانه های رود میناب، از 40 کیلومتری تا نقطه آبریز آن به خلیج فارس کشف شد. در کاوش های انجام شده پیشینه این شهرها به دوره مفرغ در هزاره چهارم پیش از میلاد مسیح می رسد. علاوه بر یافته های باستان شناسی، نوشته های تاریخی و جغرافیایی نیز به شهرهای مختلفی این ناحیه در بخش های گوناگون و دوره های تاریخی مختلف اشاره نموده اند. در این مقاله تلاش شده است تا با رویکرد توصیفی – تحلیلی و با بهره گیری از روش کتابخانه ای و استفاده از اسناد و متون مرتبط و همچنین بازدید میدانی از تمدن بخش خاوری هرمزگان جایگاه راهبردی این منطقه بررسی و تببین گردید. نتایج به دست آمده از این پژوهش نشان می دهد که جایگاه راهبردی دشت مغستان به همراه جاری بودن رود میناب در این دشت و گذشتن راه بازرگانی باستانی خلیج فارس به بخش های داخلی کشور از مهم ترین عوامل ثبات تمدن در این دشت است.
۵.

تحلیل و تبیین ادعای امامت عبدالله افطح و دلایل ردّ امامت وی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران سال ۳۲ تابستان ۱۴۰۱ شماره ۵۴ (پیاپی ۱۴۴) 139 - 160

کلید واژه ها: عبدالله افطح امام صادق (ع) امام کاظم (ع) ادعای امامت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۳ تعداد دانلود : ۱۱۷
پس از شهادت امام علی(ع) و با توجه به گستردگی خاندان اهل بیت(ع)، اختلافات فرزندان ائمه(ع) برای کسب مقام امامت که بی شک جایگاه بالای معنوی و مادی را به همراه داشت، بیشتر شد. برخی فرزندان ائمه(ع) که به مقام امامت نرسیده بودند، این مقام را حق خود می دانستند و امامت برادر خویش را نمی پذیرفتند و حتی با برادر خویش به مخالفت برمی خاستند و برای غصب مقام امامتش تلاش می کردند. از جمله این افراد عبدالله افطح بود که پس از وفات پدرش امام صادق(ع)، امامت را حق خود می دانست و ادعای امامت کرد. هدف نگارندگان این پژوهش آن است که با رویکرد توصیفی-تحلیلی به بررسی دلایل اقدام عبدالله برای تصاحب جایگاه برادر خویش بپردازند و با توجه به اینکه شواهدی دال بر امامت وی وجود دارد، بر مبنای چه دلایلی امامت وی مردود اعلام شد؟ نتایج به دست آمده نشان می دهد که عوامل فراوانی از جمله اعتقاد راویان حدیث، حمایت شیعیان و به خصوص سکوت امام کاظم(ع)، عبدالله را در ادعای خویش مصمم تر کرد و دلایل مختلفی از جمله ناتوانی علمی، نداشتن فرزند پسر و عدم معرفی جانشین، به مرور زمان باعث شد شیعیان از اعتقاد به امامتش بازگردند.
۶.

پیوند تصوف و تشیع در قرن نهم هجری در ایران(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ سال ۱۷ بهار ۱۴۰۱ شماره ۶۶

کلید واژه ها: تشیع تصوف تسنن ح‍روف‍ی‍ه نوربخشیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۷ تعداد دانلود : ۱۷۱
توسعه فوق العاده تصوف و ازدیاد خانقاه ها از ویژگی های قرن نهم هجری در ایران است. از سوی دیگر آغاز این قرن ، یک مقطع حساس در تاریخ تشیع ایران به شمار می رود ؛ چرا که تصوف در این دوره حلقه پیوند تسنن و تشیع گردید و خود تشیع نیز در قالب تصوف تبلور یافت و همین موضوع در گسترش و نفوذ تشیع در بسیاری از سرزمین های اغلب سنی مذهب نقش مهمی ایفا کرد. بسیاری از فرقه های فکری با رویکرد تشیع نظیر حروفیه ، مشعشعیه ، نور بخشیه و نعمت الهیه نیز در انتقال رویکرد فکری ایرانیان از تسنن به تشیع در قرن نهم هجری در نهایت زمینه های ظهور حکومت شیعی مذهب صفویه را از هر نظر فراهم نمود. اینکه چگونه تصوف در تشیع اختلاط یافت از جمله مباحثی است که همیشه مورد سوال پژوهشگران قرار داشته است. این پژوهش درصدد است با روش توصیفی و تحلیلی به بررسی نحوه نزدیکی و پیوند میان تصوف و تشیع در قرن نهم هجری پرداخته و پیامدهای آن را تجزیه و تحلیل نماید و نتیجه اینکه به پیروزی نهایی تشیع در ابتدای قرن دهم توسط حکومت صفوی را باید معلول تحولات مذهبی آن خصوصاً در ارتباط بین تصوف و تشیع دوره قبل از خود دانست.
۷.

بررسی و مقایسه شهرسازی اشکانی و ساسانی با رویکردی به مؤلفه های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات هنر اسلامی سال هجدهم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۴۷ 174 - 188
تعداد بازدید : ۲۹۲ تعداد دانلود : ۱۸۹
شهرسازی و معماری در دوره حکومت اشکانیان و ساسانیان در ایران دارای جایگاه و اهمیت ویژه ای بود. شیوه شهرسازی در دوره این دو حکومت تفاوت هایی داشت. نوع اداره سیاسی امپراطوری های پارتی و ساسانی ماهیتی متفاوت بود؛ این مسئله در نگرش به گسترش و احداث یا مرمت شهرها امری ضروری و کلیدی است. این پژوهش با رویکردی جامعه شناختی تحلیلی به دنبال مقایسه شهرسازی اشکانی و ساسانی است. ازنظر هدف جزو پژوهش های نظری بوده و به لحاظ ماهیت و روش کار، در ردیف پژوهش های تاریخی قرار می گیرد و به روش توصیفی تحلیلی تنظیم شده است. یافته های پژوهش حاکی از این است که تغییر ساختار شهرهای شطرنجی تا قبل از تسلط اشکانیان بر فلات ایران شکل گرفته بود. در این دوره، تبدیل آن به شهرهای دایره ای، جهت احداث کمربندی دفاعی حراستی و حفاظت بیشتر و دقیق تر از شهر ماحصل این نگرش است. استفاده از مصالح ساختمانی بوم آورد در معماری اشکانی و احداث کاخ های باشکوه و آتشکده های مهم در دوره ساسانی که ریشه در ساختار دین باور امپراطوری ساسانی دارد از مشخصات بارز این نوشتار می باشد. اهداف پژوهش: تبیین و مقایسه عوامل سیاسی، اجتماعی و فرهنگی در شهرسازی اشکانی و ساسانی. بررسی عوامل اجتماعی و فرهنگی مؤثر در نگرش و تفکر شهرسازی در دو سلسله اشکانی و ساسانی. سؤالات پژوهش: مهم ترین مؤلفه ها در تبیین و تحلیل عوامل مؤثر در شهرسازی دوره اشکانی و ساسانی چیست؟ مهم ترین مشخصه در بررسی تأثیر اندیشه های هلنیستی بر شهرسازی اشکانیان چه بوده است؟
۸.

بررسی عناصر محوری ایدئولوژی ملی گرایی ایرانی در دوره ی پهلوی اول

نویسنده:
منبع: تاریخ ایران اسلامی سال نهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ 1-24

کلید واژه ها: پهلوی وحدت ملی باستان گرایی میهن دوستی و شاه محوری ملی گرایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۱ تعداد دانلود : ۱۵۷
بررسی عناصر محوری ایدئولوژی ملی گرایی ایرانی در دوره ی پهلوی اول شهرزاد رومز دانشجوی دکتری تاریخ ایران اسلامی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران سید علیرضا ابطحی (نویسنده مسئول) استادیار گروه تاریخ، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران ناصر جدیدی دانشیار گروه تاریخ، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران چکیده جنبش مشروطیت در ایران به دلیل آماده نبودن بسترهای اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی جامعه ایران و دخالت های کشورهای بیگانه به جای استقرار حکومتی مردم سالار، به بی نظمی و آشوب انجامید. در چنین شرایطی برقراری امنیت و حفظ یکپارچگی کشور از مهم ترین ضرورت های جامعه ایران بود. در دوره ی انتقال قدرت از قاجار به پهلوی علاوه بر اینکه در ساختار سیاسی، اقتصادی و اجتماعی دگرگونی گسترده ای رخ داد، تلاش زیادی برای بازسازی نظام فکری و هویتی ایرانیان صورت گرفت و مفاهیم و مقولات بدیعی وارد ادبیات و واژه های مورداستفاده عامه مردم شد. روشنفکران با الگوبرداری از کشورهای اروپایی بهترین راه چاره اوضاع آشفته ایران را تقویت وحدت ملی از طریق تشکیل دولتی مقتدر دانستند. در این مقاله ضمن بررسی روند ملی گرایی در دوره ی رضاشاه و اینکه عناصر و مؤلفه های محوری ایدئولوژی ملی گرایانه در آن دوره چه بود؟ موردبحث است و تلاش می گردد با استفاده از روش تاریخی و شیوه تحلیلی و با تکیه بر منابع و مآخذ معتبر موردبررسی قرار گیرد. به نظر می رسد وحدت ملی، باستان گرایی، میهن دوستی و شاه پرستی از عمده مؤلفه های محوری ملی گرایی ایران در زمان رضاشاه بوده است.
۹.

درآمدی نو بر تاریخ نگری و تاریخ نگاری فضل الله بن روزبهان خُنجی با تکیه بر تاریخ عالم آرای امینی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال دوازدهم تابستان۱۴۰۰ شماره ۴۳ ۱۳۳-۱۵۲

کلید واژه ها: فضل الله بن روزبهان عالم آرای امینی روش و بیش تاریخی تاریخ نگری تاریخ نگاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۴ تعداد دانلود : ۳۳۵
فضل الله بن روزبهان (د.927 ق) از مورخانی است که در اندیشه تاریخ نگاری اسلامی - ایرانی جایگاه ویژه ای دارد. پرداختن به تاریخ از منظر یک فقیه محدث که همواره میان ذهن آرمان گرای خود و وقایع موجود در جامعه در نوسان بود، موجب نگرش خاص او به تاریخ شده است. این مقاله با هدف پرداختن به بررسی ویژگی های تاریخ نگری خنجی و تأثیر آن بر تاریخ نگاری او با تکیه بر عالم آرای امینی و دیگر منابع کمکی نوشته شده است. یافته های پژوهش بیانگر این است که معرفت تاریخی مؤلف با توجه به چارچوب های ذهنی و شرایط سیاسی و اجتماعی زیستگاهش بر اساس مؤلفه هایی همچون نگرش دینی (تأویل گرایی و تقدیرگرایی)، نگرش فرقه ای و کلامی، نگرش انتقادی، اخلا ق محوری و نخبه گرایی و بینش سیاسی- اجتماعی، همراه با رویکردهای روایی و تحلیلی - انتقادی استوار است.
۱۰.

بررسی و واکاوی شاخصه های دیپلوماسی در دوره اشکانی(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ سال شانزدهم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۶۳

کلید واژه ها: دیپلوماسی سیاسی دیپلوماسی تجاری اشکانیان تاکتیک های نظامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۶ تعداد دانلود : ۱۳۸
پس از روی کار آمدن سلسله اشکانی در 247 ق.م مناسبات ایران با همسایگان و دولت های آن روز شکل جدیدی به خود گرفت. این دولت نوپا در همان اوان تأسیس مبارزات و تصادمات گسترده ای را برای به دست آوردن سلطه بر مرز و بوم ایران با اقوام مهاجم، دولت سلوکی و امپراتوری روم آغاز کرد. باید اذعان داشت که پادشاهان این سلسله نه تنها به مناقشات و کشمکش های نظامی توجه و اهمیت می دادند، بلکه از ابزار و شیوه های دیپلماسی در ارتباط با آن دولت ها نیز بهره می جست. اشکانیان با استفاده از دیپلماسی در حفظ مرزهای سیاسی خود و کسب امتیازهای اقتصادی و سیاسی، موفقیت های گوناگونی را به دست آورند. این پژوهش با استفاده از روش بررسی تاریخی مبتنی بر گردآوری اسناد و مدارک تاریخی، در پی پاسخ به این مسئله است که دیپلماسی شاهنشاهی اشکانی چگونه و بر مؤلفه هایی استوار بوده ؟ و چه نقش و جایگاهی در رویکرد های سیاسی و اقتصادی این سلسله داشته است؟. رهیافت این پژوهش این است که اشکانیان با ابزارهایی مانند مذاکره از طریق سفرای خود و انعقاد معاهدات سیاسی و اقتصادی تمامیت ارضی خود را حفظ نموده و از سود سرشار حاصل از تجارت توانستند به تجهیز سپاه و ادامه نبردهای استراتژیک خود بپردازند.
۱۱.

رویکرد اجتماعی فضل الله بن روزبهان خنجی در تاریخ نگاری رسمی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال سیزدهم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۴۹ ۳۰-۷

کلید واژه ها: فضل الله بن روزبهان عالم آرای امینی مهمان نامه بخارا سلوک الملوک سلطان یعقوب آق قوینلو محمد خان شیبانی عبیدالله خان اوزبک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۸ تعداد دانلود : ۱۸۶
خنجی از مورخان رسمی بود که علاوه بر گزارش احوال سلاطین، پرداختن به مسائل اجتماعی نیز در آثارش مشهود است؛ اما طرح این مسائل در آثار او ذیل تاریخ حکومت و آمیخته با نگرش های فقهی-حقوقی بود که وجه تمایز او نسبت به دیگر مورخان هم عصرش است. هدف این مقاله آن است که با روش توصیفی-تحلیلی برجسته ترین موضوعات اجتماعی مدنظر خنجی را تا حد امکان در سه اثر تاریخی اش – عالم آرای امینی، مهمان نامه بخارا و سلوک الملوک وا کاود.
۱۲.

واکاوی تداوم عناصر اندرزنامه نویسی سیاسی باستان در دوره قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های اخلاقی سال ۱۲ زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۴۶) 131-152

کلید واژه ها: اندرزنامه دوره قاجار سیاست عدالت پادشاه مردم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۲ تعداد دانلود : ۱۷۲
اندرزنامه های سیاسی اگرچه آثاری هستند که در زمینه سیاست و تأملات سیاسی در ایران و اسلام و با هدف توصیه رفتار مناسب در زندگی سیاسی و تأثیرگزاری بر رفتار سیاسی صاحبان قدرت به رشته تحریر درآمده است، اما این اندرزنامه ها به مباحث اخلاقی و اجتماعی نیز می پردازد. محور مباحث اندرزنامه نویسان سیاسی، ارائه چارچوب قدرت حاکم، حفظ و اصلاح آن است. اندرزنامه ها به تفاسیر و توجیهات خود مبتنى بر اصولى چون توأمان بودن دین و سیاست، عدالت، اخلاق و دین، تجربیات پیشینیان و پند و حکمت قرار پرداخته اند. هدف اندرزنامه ها ارائه چگونگی رفتار مناسب در «کسب قدرت» و «حفظ قدرت» است. اندرزنامه های سیاسی به چگونگی کارکرد نظام سیاسی و تأثیر عوامل موجود در تولید و توزیع قدرت سیاسی می پردازند. یافته های این مطالعه نشان داد هدف عمده اندرزنامه های دوران قاجار یافتن راه حل هایی عملی است برای خارج کردن کشور و رعیت از وضعیتی که عموماً آن را اسفناک ارزیابی می کنند. از این منظر اندرزنامه های عصر قاجار تفاوت های زیادی با نوشته های پیشینیان دارند. از دلایلی که باعث شده رسائل عصر قاجار در زمره اندرزنامه نویسی جای داده شوند آن است که مخاطب بسیاری از آنها، همچون متون پیشینیان، اول شخص کشور است. مهمترین وجوه عنصر تداوم در سیاست نامه های قاجار مباحثی چون عدالت، تمرکز بر قدرت پادشاه، قانون، رابطه شاه و رعیت (مردم) و پیوند دین و سیاست می باشد.
۱۳.

پیشینه پیدایش و تکوین سماع صوفیانه و تثبیت آن(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ سال شانزدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۶۴

کلید واژه ها: تصوف سماع وجد ابوسعید ابوالخیر غزالی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۹ تعداد دانلود : ۱۱۲
سماع ازجمله مراسم ویژه ی بسیاری از گروههای متصوفه ی ایرانی می باشد که بر سر اجرا یا عدم اجرای آن اختلاف نظرهایی بین متصوفه و متشرعین وجود داشته است. ولی همواره بنا به وضعیت جامعه با تلاشهای برخی موافقان تا به امروز به حیات خود ادامه داده است. این تحقیق بر آن است تا چگونگی شکل گیری و تکوین و تثبیت سماع را بررسی و تلاش موافقان و مخالفان آن برای تأیید نظر خود را مورد بررسی قرار دهد. در تدوین این تحقیق از روش کتابخانه ای و استناد به منابع مخالفان و موافقان سماع استفاده شده است تا با بررسی و نقد دیدگاهها و نظرات گوناگون و مقایسه ی آنها با مستندات موجود، روند پیشرفت این رسم صوفیانه به تصویر کشیده شود. از سویی، گروهی با تمسک به آیات قرآنی و استشهاد به روایات پیامبر (ص) و ائمه (ع) سعی بر اثبات حرام بودن سماع داشته اند و از دیگر سو ، عده ای با استفاده از همان ابزار و اسناد سعی در تلطیف اظهارات مخالفان نمودند و قائل به مباح بودن آن شدند. بالاخره، با تلاش موافقان، خصوصا ابوسعید ابوالخیر، این مراسم توانست برای خود جایگاهی مقبول در بین صوفیان و مردم بدست آورد، هرچند در آثار افرادی چون غزالی برای آن شرایط و محدودیت هایی در نظر گرفته شده است.
۱۴.

مؤلفه های علوی در اندیشه های سیاسی سید قطب الدین نیریزی در تطبیق با مضامین مذهبی کتیبه های مقبره سید احمد نیریزی در نیریز(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات هنر اسلامی سال هفدهم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۴۲ 74 - 86

کلید واژه ها: مؤلفه های علوی سید قطب الدین نیریزی اندیشه سیاسی کتیبه سید احمد نیریزی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۱ تعداد دانلود : ۱۸۳
تاکنون اندیشه های حضرت علی (ع) از زوایای گوناگون بررسی شده است؛ اما کمتر به صورت مستقل به بازتاب آن در اندیشه علمای شیعی توجه شده است. یکی از علمای شیعه سید قطب الدین نیریزی (متوفی1173ه.ق) است. سید قطب الدین نیریزی از حکمای شیعه عصر صفوی است که نقش مهمی در تحول گفتمان سیاسی- شیعی زمانه خویش داشته است. گرچه معرفت شناسی دینی وی از سوی محققان مطالعه شده ؛ اما تاکنون اندیشه سیاسی ایشان مغفول مانده است. پژوهش حاضر به روش توصیفی و تحلیلی و با تکیه بر داده های منابع کتابخانه ای و مشاهدات میدانی انجام شده است. در این پژوهش بر اساس روش جستاری توماس آرتور اسپریگنز، مهم ترین مؤلفه های علوی تأثیرگذار در اندیشه سیاسی سید قطب الدین نیریزی واکاوی شده و با مضامین مذهبی کتیبه های مقبره سید احمد نیریزی مقایسه شده است. نتایج تحقیق حاکی از این است که سید قطب الدین نیریزی به پیروی از حضرت علی (ع) و به تبع آن مؤلفه های اصیل علوی از جمله نهج البلاغه و زیر مجموعه های آن همچون تعقل گرایی و اختیار باوری سعی در بنای اندیشه سیاسی خویش داشته است؛ از این رو نقد علمای قشری، نقد حاکمیت صفوی، توجه به اهمیت و جایگاه مردم در اداره جامعه و انتخاب سلطان، مهم ترین دلالت های تبیینی ( وضعیتی) و تأکید بر عمل مسئولانه در برابر انزوای عافیت طلبانه و اجرای تعهدنامه سیاسی، مهم ترین دلالت ها و مقومات هنجاری و تضمنات سیاسی اندیشه سید قطب الدین نیریزی بوده که این نکات با مضامین کتیبه های مقبره سید احمد نیریزی برابری می کند. اهداف پژوهش بازشناسی مؤلفه های علوی در اندیشه سیاسی سید قطب الدین نیریزی؛ تطبیق اندیشه های سیاسی سید قطب الدین نیریزی با کتیبه های مقبره سید احمد نیریزی. سؤالات پژوهش مؤلفه های علوی چه تأثیری بر اندیشه سیاسی سید قطب الدین نیریزی داشته است؟ مضامین کتیبه های مقبره سید احمد نیریزی چه شباهتی با اندیشه های علوی سید قطب الدین نیریزی دارد؟
۱۵.

عوامل اقتصادی تاثیرگذار بر مناسبات صفویان با عثمانی در خلال سال های 1501 تا 1562م(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ سال شانزدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۶۴

کلید واژه ها: صفویان عثمانی مناسبات عوامل اقتصادی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۱ تعداد دانلود : ۱۳۰
بی ثباتی در روابط سیاسی دوکشور ایران و عثمانی سابقه ای طولانی داشته است و عوامل متنوعی در تداوم این وضعیت نقش داشته اند. مقاله ی پیش رو ضمن بررسی نقش این عوامل نشان می دهد که اصطکاک در روابط سیاسی الزاماً به معنای گسست و تخاصم در سایرحوزه ها به ویژه درحوزه روابط اقتصادی نمی باشد و روابط اقتصادی و تجاری این دو کشور به رغم سابقه تنش میان آنها، به طور مستمر و نیرومند برقرار بوده است. بااین همه در در دوره ی آغازین حکومت صفویه یعنی از زمان جلوس شاه اسماعیل تا پایان دوره ی سلطنت شاه طهماسب و باتوجه به دشمنی های دولت های ایران و عثمانی،روابط اقتصادی و تجاری که تابع وضعیت سیاسی بود، با چالش جدی روبه رو شد. هر دو دولت تلاش کردند از امتیازات اقتصادی خود در حکم ابزار فشار استفاده کنند. ازسوی دیگر، کاهش اقتدار دو دولت و ورود غربیان در معادلات خلیج فارس و شرق مدیترانه، علاوه بر کاهش تعیین کنندگی سیاسی صفویان و عثمانی در منطقه، نقش و توان تجاری آنها را به طور جدی کاهش داد. در این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی جنبه های مختلف روابط اقتصادی این دو دولت و تأثیر آن بر مناسبات سیاسی بررسی خواهد شد. هدف از انجام پژوهش حاضر واکاوی تأثیر اقتصاد بر مناسبات ایران و عثمانی در خلال سا ل های 1501 تا 1562م می باشد.
۱۶.

عوامل مؤثر بر توسعه ی اقتصاد شهری اصفهان در دوره صفویه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲۶ 163-184

کلید واژه ها: اصفهان تاریخ اسلام اقتصاد شهری عصر صفوی شاه عباس توسعه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۷۳ تعداد دانلود : ۷۹۸
اصفهان، شهری با سابقه کهن در مرکزفلات ایران، هزار سال تجربه شهرنشینی به شیوه اسلامی- ایرانی را پشت سرگذاشته و در این گذر طعم ویژه سه دوره برجسته( آل بویه، سلجوقیان، صفویه) را آزموده است ؛ که اوج آن در دوره صفویه رغم خورد. یکی از نمادهای بالندگی شهرنشینی در این دوره توسعه «اقتصاد شهری» اصفهان بود که عوامل گوناگونی در تحقق آن نقش داشتند. دراین پژوهش نقش شاخص های «جمعیت»،« زیرساخت های حمل و نقل» و«مکان یابی» که از مؤلفه های علم «اقتصاد شهری» به شمار می روند، مورد بررسی قرار می گیرند. در این راستا، این سوال مطرح می شود که این شاخص ها تحت تأثیر چه عواملی شکل گرفتند و چه نقشی در توسعه سازمان «اقتصاد شهری» اصفهان در این دوره داشتند. پژوهش حاضر تحقیقی تاریخی است که به روش توصیفی- تحلیلی صورت گرفته است. یافته های پژوهش نشان می دهد که عواملی نظیر «تراکم جمعیت»، « توسعه زیر ساخت های حمل ونقل» و «مکان یابی مناسب عناصر شهر» تأثیر بسزایی در توسعه «اقتصاد شهری»اصفهان دوره صفوی داشته اند.
۱۷.

نقش قزلباشان در تعیین جانشینی پادشاهان صفویه از تأسیس صفویه تا پایان حکومت شاه عباس اول (907-1038ه. ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سخن تاریخ سال چهاردهم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۳۱ 108 - 124

کلید واژه ها: نظام جانشینی ساختار پادشاهی حکومت صفویه قزلباش ها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۳ تعداد دانلود : ۲۲۴
مسئله جانشینی پادشاه در تاریخ ایران، یکی از موضوعات مهم به شمار می رود و می توان آن را یکی از مؤلفه های شناخت ثبات یا عدم ثبات سیاسی حکومت برشمرد. این موضوع یکی از مسائل مهم حکومت قدرتمند صفویه نیز به شما می رود. حکومت صفویه که با بهره گیری از اندیشه های صوفیانه و نقش آفرینی قزلباش ها تشکیل شد و حدود دویست و سی سال به طول انجامید، در مقاطع مختلفی، به ویژه تا زمان شاه عباس اول با بحران جانشینی مواجه بود، در شکل گیری این بحران ها عوامل مختلفی نقش داشتند. سازوکارهای ناکارآمد جانشینی و وجود مدعیان متعدد باعث شد تا نیروهای مختلف از جمله قزلباش ها در فرآیند جانشینی دخیل شوند. قزلباش ها که نقش محوری در تاسیس حکومت صفویه داشتند در تلاش برای تاثیرگذاری بر انتخاب شاه و جهت دادن به این روند، در مسیر تأمین منافع خویش بودند. این دخالت ها موجب ایجاد بحران در جانشینی پادشاه می شد. این پژوهش با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی در پی پاسخ به این پرسش است که قزلباش ها بعنوان یکی از مهمترین کانون های قدرت در حکومت صفویه چه نقشی در مسئله جانشینی و ایجاد بحران ناشی از آن داشتند؟ و این مسئله چه پیامدهایی در حکومت صفویه به دنبال داشت؟ براساس یافته های این پژوهش قزلباش ها بعنوان اصلی ترین عنصر تشکیل دهنده حکومت، نقش محوری در مسئله جانشینی و بحران های ناشی از آن برعهده داشتند.
۱۸.

تأثیر تجارت بر«اقتصاد شهری» اصفهان درعصر شاه عباس اول(996-1038ه ق.)

نویسنده:
منبع: تاریخ ایران اسلامی سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ 109-132

کلید واژه ها: صفویه اصفهان شاه عباس اقتصاد شهری تجارت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۲ تعداد دانلود : ۱۳۱
اقدامات و اصلاحات شاه عباس اول آغازگر یک دوره تحول وتوسعه در عرصه های مختلف سیاسی، اجتماعی، و اقتصادی تاریخ ایران است و مرکز این تحول شهر اصفهان می باشد. براساس اندیشه ها و سیاست های شاه عباس ومشاوران وی ساختار اقتصادی ایران دستخوش تحول قرار گرفت. یکی از جنبه های تحول اقتصادی این دوره که اثری ماندگار بدنبال داشت، شکوفایی نظام «اقتصاد شهری» اصفهان، پایتخت صفویه بوده است. شکل گیری و توسعه اقتصاد شهری اصفهان در این مقطع تاریخی تحت تأثیرعواملی چند از جمله «توسعه تجارت»، توسط شاه عباس رقم خورد. این پژوهش بدنبال پاسخ به این سوال است که اقدامات و اصلاحات شاه عباس در زمینه «تجارت» کدامند؟ و چه تأثیری در شکل گیری و توسعه نظام «اقتصاد شهری» اصفهان داشته اند؟ پژوهش حاضر تحقیقی تاریخی است که به روش توصیفی- تحلیلی بر اساس مطالعات کتابخانه ای صورت گرفته است. یافته های این پژوهش را می توان درسیاست های مؤثر شاه عباس به مرکزیت شهر اصفهان در تأمین امنیت، حمایت از تجّار ارامنی، تقویت وگسترش عناصرشهری و تسهیلات شهری دانست که زمینه رونق تجارت و در نتیجه توسعه اقتصاد شهری اصفهان شدند.
۱۹.

تاثیرات میتراییسم بر مسیحیت و پیامدهای اجتماعی آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اجتماعی سال نهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۱۸) 177-206

کلید واژه ها: مهر آیین میترا مسیحیت عیسی تأثیرات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۲۴ تعداد دانلود : ۷۵۸
مقارن شدن گسترش و نفوذ مهرپرستی با ظهور مسیحیت در اروپا موجب نزاع بین آنها گردید و در نهایت، مسیحیت توانست بر میتراپرستی فایق آمده و بسیاری از شعایر آن را به خود گیرد. بر این اساس باید ریشه های مسیحیت را در جهان بینی میتراییسم جستجو کرد. هدف از این پژوهش، بررسی روند تأثیرپذیری مسیحیت از میتراپرستی و شباهت شعایر و باورهای آنها است. پرسش اصلی در این پژوهش: «پیامد های اجتماعی جامعه مسیحی که به واسطه تأثیرپذیری مسیحیت از میتراییسم چگونه است و به چه شکل توانست خودنمایی کند؟» و فرضیه مطروحه: «شباهت هایی که آشکارا نشان از میتراپرستی بر مسیحیت می باشد، تأثیر منطقی مسیحیت از آیین میتراییسم دارد.» می باشد. این پژوهش بر اساس هدف از نوع تحقیقات بنیادی و بر اساس ماهیت و روش از نوع تحقیقات توصیفی-تحلیلی است. چگونگی گردآوری اطلاعات در این پژوهش به روش اسنادی (کتابخانه ای) است که بر اساس آن کلیه منابع و شواهد تاریخی مورد مطالعه و فیش برداری قرار خواهند گرفت. نتایج حاصل بدست آمده، اقتباس شعایر میتراییسم ازجمله حربه های روحانیون مسیحی در جذب سنّت ها و باورهای میترایی و تبدیل آنها به شاخصه های ایمانی آیین مسیحیت بود. این تأثیرات در بسیاری از مبانی مسیحیت همچون غسل تعمید و شام آخر، به وضوح قابل مشاهده است.
۲۰.

دستگاه اطلاعاتی وجاسوسی ایران در گستره جغرافیای سیاسی اشکانیان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نگرش های نو در جغرافیای انسانی سال دوازدهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۴۵) 725 - 738

کلید واژه ها: اشکانیان امپراتوری روم دستگاه جاسوسی اقتصاد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۳۸ تعداد دانلود : ۴۶۷
دولت اشکانی در بسیاری از جنبه های حکومتی و فرهنگی میراث دار دولت هخامنشی و سلوکی بود. از جمله این موارد دستگاه اطلاعاتی، خبرچینی و جاسوسی بود. با توجه به جنگ های متعدد و طولانی اشکانیان با سلوکیان و سپس رومیان و همینطور تمرکز دولت اشکانی بر درآمدهای گمرگی و تجاری، لزوم گسترش و پایش مداوم چنین دستگاهی بیش از پیش احساس می شد. اشکانیان گذشته از بهره مندی از تجارب پیشین در زمینه دستگاه جاسوسی، با گسترش سیستم اطلاعاتی، تلاش کردند با کنترل راه های تجاری و جلوگیری از تجارت مستقیم چین و روم، درآمدهای هنگفتی به خزانه خود سرازیر کنند. بخش عمده ای از این موفقیت، از طریق دستگاه اطلاعاتی و جاسوسی آنها حاصل می شد. این مقاله تلاش می کند با وجود کمبود فاحش منابع و آگاهی های تاریخی، در حد امکان برخی زوایای پنهان موضوع را مورد بررسی قرار دهد. بر اساس نتایج به دست آمده، اشکانیان از دستگاه جاسوسی خود در زمینه کنترل راه های تجاری، برتری نظامی در جنگ با رومیان، تداوم برتری تجاری و افزایش درآمدهای گمرگی بهره می بردند.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان