نیم نگاهی به متغیرهای دخیل در شکل گیری و گسترش جنبش نرم افزاری

رسالت، ش 5480 ـ 5486، 13و20/10/83
آقای شاملی در تعریف جنبش نرم‏افزاری می‏گویند: اول باید ساحت علوم و فرهنگ را مشخص کنیم و سپس به تعریف آن بپردازیم. «فرهنگ» جنبه نرم‏افزاری زندگی بشر است و «تمدن» جنبه سخت‏افزاری آن؛ ازاین‏رو، جنبش نرم‏افزاری به تحلیل جامعه‏شناختی یا روان‏شناسی اجتماعی و حتی به علوم ارتباطات هم مرتبط است. این اصطلاح با فرمایش مقام معظم رهبری بیشتر برجسته شده است.
ایشان در جواب تحلیل و تلقی زیرساخت‏ها و پیش‏فرض‏های نظری می‏گوید: در ادبیات قرآنی زیرساخت جنبش نرم‏افزاری، فرهنگ سلطه است که در ابعاد اقتصادی، سیاسی، تکنولوژی و ... می‏باشد. برخی قائل‏اند توسعه‏یافتگی مغرب زمین، دستاورد حس استغنای حَسَن آنهاست. عده‏ای قائل هستند که دوران زندگی بشر، دوران کودکی، نوجوانی و جوانی دارد؛ ازاین‏رو، دوران وابستگی، عصر کودکی بشر است؛ مرحله نوجوانی، پختگی انسان است و جوانی دوران توسعه‏یافتگی اوست.
استغنا دو گونه است: یکی که همان غرور و شورش علیه خداست و دیگر حَسَن که پختگی انسان است. احساس توسعه‏یافتگی با ادبیات قرآن نیز سازگار است که در ساختار شخصیت انسان وجود دارد: «کَلاَّآ إِنَّ الاْءِنسَـنَ لَیَطْغَیآ * أَن رَّءَاهُ اسْتَغْنَیآ ».(1) آنچه غرب را به توسعه‏یافتگی رسانده است، خودیابی و خودباوری است. حضرت امام قدس‏سره و مقام رهبری نیز همیشه بر این نکته تأکید داشتند.
ایشان در جواب سخن عده‏ای که وابستگی به دین را سبب نرسیدن به خودیابی واقعی می‏توانند، می‏گوید: اتفاقا دین‏مداری به آدمی شخصیتی می‏دهد تا به دیگری وابسته نباشد و بنده خدا گردد و این کلام مأخوذ از نهج‏البلاغه است. باید دقت داشت که خودباوری، نقطه مقابل سلطه‏پذیری است و دین در صدد نفی سلطه است. در نوشته‏های برخی از نویسندگان مشهور غرب، عباراتی از قبیل مجلس ترحیم خدا و... دیده می‏شود که مؤید عدم توسعه‏یافتگی و رشد به علت دوری از دین‏مداری است.
انسان هیچ‏گاه در خلأ ایدئولوژیک زندگی نمی‏کند. حتی آنکه معتقد به انسان‏مداری
______________________________
1. علق: 6و7
______________________________
است، همچنان به بایدها و نبایدها پای‏بند است.
اساس آخرت‏گرایی و توجه دادن بشر به اینکه حیات ادامه دارد، یک جنبه مثبت است که زیرساخت جنبش نرم‏افزاری نیز می‏تواند باشد.
انتصاب ترسناک بودن دین اسلام توسط کشورهای غربی، ظلم به دین است. اقتضای دین‏مداری توسعه‏نایافتگی نیست؛ لازمه توجه به دستورات خداوند و التزام عملی و...، دست کشیدن از تکنولوژی نیست و این نوع تفکرات با محکمات دین سازگار نمی‏باشد. محکمات دین یک نگاه متعادلی دارد که انسان را از غوطه‏ور شدن در دنیاگرایی بازمی‏دارد. ولی اگر حرکت‏ها و تکاپوها به گونه‏ای باشد که همه صبغه خدایی داشته باشند، کمال مطلوب است.
راه‏کارهای دست‏یابی به جنبش نرم‏افزاری در حوزه دین را این‏گونه می‏توان برشمرد: حرکت بزرگان دین از قبیل سید عبدالحسین شرف الدین رحمهم‏الله در تحکیم وحدت بین امت اسلامی. ایشان می‏گوید: حق از همان کانالی انتشار می‏یابد که باطل منتشر می‏شود و آن، استفاده از ابزارهاست. مسلما قلمرو تکنولوژی، رایانه است که می‏توان با «پردازش اطلاعات» در آن از سلطه دیگران نجات یافت. بعد از نرم‏افزار، دست‏یابی به سخت‏افزار و آن هم تولید انبوه آنست، یعنی تکنولوژی و صنعت. بنابراین، با سرمایه‏گذاری روی منابع انسانی و بهینه‏سازی آموزش و پرورش رسمی و غیررسمی، می‏توان به این دستاورد رسید.