تحول فنی معماری دوره نوگرایی ایران: فرضیه مرحوم لطیف ابوالقاسمی در مورد تیرآهن و طاق ضربی (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
سقف تیرآهن به همراه طاق ضربی از اولین تکنیک های خاص دوره مدرن سازی ایران است که تاکنون پژوهش تاریخی مناسبی در مورد آن انجام نشده است؛ مرحوم لطیف ابوالقاسمی (استاد فقید دانشگاه تهران) در دفاع از این تکنیک، آن را به عنوان یک فناوری ایرانی، معرفی کرده است. پژوهش حاضر با رویکرد تفسیری تاریخی، به بررسی فرضیه مطرح شده از سوی ایشان، براساس متون پژوهشی معاصر به همراه اسناد دست اوّل تاریخی از جمله تعدادی نشریات قرن نوزدهمی معماری و ساختمان، پرداخته است. یافته های پژوهش نشان می دهد که این تکنیک در قرن نوزده میلادی سه خاستگاه متفاوت در اروپای اوایل مدرن دارد: انگلیس (جک آرک)، آلمان (طاق پروسی) و اسپانیا (سقف کاتالان) که به ترتیب براساس مسأله آتش بندی، بهداشت و انطباق با تکنیک های سنتی، رشد یافته است. ورود آن به سیستم ایرانی، با منشأ المانی در کارخانجات دوره پهلوی اوّل و با منشأ انگلیسی آمریکایی در بناهای دولتی بوده است؛ اما قبل از ورود مهندسان خارجی، این شیوه با تیر چوبی رایج بوده و عملا یک تقاطع تاریخی، آن را به آهن پیوند داده است؛ لذا در قیاس با سه منشأ پیشین، ایرانی بودن این تکنیک در فرضیه ابوالقاسمی تأیید می شود و علاوه بر برتری در عدم نیاز به قالب بندی، نوع کار هنری انجام شده ایرانی بر روی آن در بناهای مردمی، این تکنیک را به یک میراث ارزشمند ابتدای مدرن سازی ایران بدل کرده است که مستقل از نمونه های غربی است.Finding the roots of a technical evolution of architecture at the beginning of the modern period in Iran: examining the late Latif Abolghasemi's hypothesis about the technique of Iranian Jack Arch
The roofing technique known as Jack Arch which featuresa brick- arched roof on top of steel I-beams, is one of the earliest specialized building techniques from Iran's modernization period that has not been thoroughly researched . While contemporary structural engineers in Iran often regard it as an indignant method,, architects haveshown increasing interest in it. Many years ago, the late Latif Abolghasmi, aprofessor of the University of Tehran, advocated for this technique as an indigenous Iranian technology, though his claims were not well-documented. This research investigates his hypothesis using a historical interpretation approach.;. The findings reveal that the Jack Arch technique has three different origins in early modern Europe duringthe nineteenth century: England (Jack Arch), Germany (Prussian arch) and Spain (Catalan roof). The Jack Arch was initially used for fire proofing textile factories, the Prussian vault originated from traditional waterproofing methods for wooden structures at the basement level, and the Catalan vault continued a traditional system possibly rooted in Islamic Spain or Mexican indigenous practices.In Iran, the adoption of this technique has two main sources: a popular origin: continuing from Iran’sadvanced vaulting systems ,and an engineering origin, in the early Pahlavi period by German and Anglo-American engineers in factories and governmental buildings. Prior to the arrival of foreign engineers, this method was common with wooden beams, creating a historical link to steel usage.; Compared to the Jack Arch, the Iranian counterpart is unique due to its construction without form-working. In comparison to the Prussian vault, the Iranian type exhibit more elaborated brickwork, whereas the German type seldom uses formwork. The Catalan Vault shares many similaritieswith the Iranian vault, not only in form-working but also in the technique’s purpose. However, ithasno historical connection with contemporary Iran, and its brickwork is muchsimpler than that of Iranian vault. In addition, the thin brick layering technique called ‘LaPoush’ in Iran, seen in some Catalan vault, does not rely on the brick's inherent resistance as the Iranian vault does.As a result, Abolghasemi's hypothesis is partially confirmed: the technique is not unique to Iran, but the Iranian variant does not have a foreign origin..Western engineering significantly catalyzed its development, particularlyevident in factory constructions where the brickwork is exposed without plastering, unlike in residential buildings where it is flattened and plaster. The technical superiority of Iranian works, especiallyin popular buildings such as local mosques and trading centers, showcases fine brickwork and sophisticated methodsfor concealing steel beams, meriting recognitionas cultural heritage from Iran’s early modern era.
تبلیغات
