محاصره تا فروپاشی
آرشیو
چکیده
متن
پایان جنگ جهانی دوم، آغاز دوم جنگ سرد بود. فاتحان جنگ که برای پیروزی بر آلمان نازی و شکست هیتلر با یکدیگر متحد شده بودند، پس از جنگ از یکدیگر جدا شده و از هرکدام در پی برتری‌طلبی و بسط نفوذ خود در جهان شدند. دوران جنگ سرد از پایان جنگ جهانی دوم آغاز شد و تا اوایل دهه 90 و فروپاشی دیوار برلین به طول انجامید. در طول این مدت، رقابت میان دو ابر قدرت شرق و غرب با تشکیل محورهای نظامی، جنگ روانی، افزایش اقدامات اطلاعاتی و جاسوسی، توسعه تسلیحاتی، پیشرفت‌های صنعتی و توسعه رقابت‌های تکنولوژیکی از جمله در زمینه رقابت‌های فضایی همراه بود.
هر دو ابر قدرت بزرگ جهان در طول این مدت بودجه نظامی‌خود را به شدت افزایش دادند و وارد رقابت شدیدی در زمینه سلاح‌های هسته‌ای شدند و به طور غیر مستقیم در بسیاری مناطق عملا به جنگ با یکدیگر پرداختند. اگرچه ایالات‌متحده آمریکا و شوروی در جریان جنگ جهانی دوم علیه دول محور با یکدیگر متحد بودند اما حتی پیش از پایان جنگ جهانی دوم، در مور نحوه بازسازی جهان پس از جنگ با یکدیگر دچار اختلافات اساسی شدند. در دهه‌های پس از پایان جنگ جهانی دوم، جنگ سرد به اروپا و بسیاری دیگر از مناطق جهان گسترش پیدا کرد و این در حالی بود که آمریکا در آن ایام به دنبال محدود کردن و جلوگیری از نفوذ کمونیسم در جهان بود و برای این منظور نیروهای خود را در اروپای غربی و خاورمیانه بسیج کرد.
در نقطه مقابل اما اتحاد جماهیر شوروی برای افزایش نفوذ خود در سطح جهان اروپای غربی، آمریکای لاتین و جنوب شرق آسیا را هدف قرار داد. جنگ سرد معمولا به چند دوره تقسیم می‌شود. محاصره برلین در سال‌های 49-1948، جنگ کره، 53- 1950، بحران برلین در سال 1961، جنگ ویتنام 1975 – 1959، اشغال افغانستان توسط ارتش سرخ اتحاد جماهیر شوروی 89- 1979 و به خصوص بحران موشکی کوبا که جهان را تا آستانه جنگ جهانی سوم پیش برد مهمترین رویداد‌های دوران جنگ سرد هستند. آخرین مورد از تنش‌های به وجود آمده در دوران جنگ سرد، به مانور نظامی‌ناتو در نوامبر سال 1983 میلادی بازمی‌گردد.
جنگ سرد تا پایان دهه 80 میلادی و اواخر دهه 90 به طول انجامید. پس از روی کار آمدن رونالدریگان در ایالات متحده، واشنگتن فشار‌های دیپلماتیک، نظامی‌و اقتصادی خود را بر اتحاد جماهیر شوروی افزایش داد. در نیمه دوم دهه80 میلادی، میخاییل گورباچف، رهبر شوروی برنامه‌های موسوم به پرسترویکا و گلاسنوست را به مرحله اجرا درآورد. اتحاد جماهیر شوروی،سرانجام در سال 1991 میلادی فروپاشید و ایالات‌متحده به تنها ابر قدرت جهان تبدیل شد.
دوره‌های جنگ سرد
1953 – 1947
در این مدت دکترین هری ترومن، رییس‌جمهور آمریکا تدوین شد و جنگ کره آغاز گردید. پس از پایان جنگ جهانی، محبوبیت کمونیسم در جهان به اوج خود رسید. احزاب کمونیسم در این مدت موفق شدند در انتخابات آزاد کشورهای بلژیک، فرانسه، ایتالیا، چکسلواکی، مجارستان، لهستان و فنلاند به پیروزی‌های گسترده‌ای دست یابند. این احزاب همچنین محبوبیت‌های فراوانی در کشورهای چین، یونان، ایران و جمهوری مهاباد به دست آوردند. حزب کمونیسم همچنین توانست در بسیاری از کشورها از جمله رومانی، بلغارستان، آلبانی و یوگسلاوی به قدرت دست یابد.
ایالات‌متحده و بریتانیا به دنبال پیروزی احزاب کمونیسم در این کشورها از گسترش و نفوذ آن به کشورهای اروپای غربی به شدت نگران شدند و این نفوذ را منجر به تغییرات گسترده سیاسی و اقتصادی می‌دانستند. دکترین هری ترومن در همین مدت و در واکنش به دخالت‌های غیر مستقیم شوروی در جریان جنگ‌های داخلی یونان تدوین و اعمال شد. طرح مارشال هم در سال 1947 آغاز شد و هدف از آن ارائه کمک‌های میلیارد دلاری برای بازسازی کشورهای اروپایی بود. محاصره برلین و تبدیل آن به دو منطقه شرق و غرب دیگر بحران این دوره بود.
در سال 1949 میلادی، ایالات‌متحده آمریکا به کشورهای بریتانیا، فرانسه، کانادا، نروژ، بلژیک، ایسلند، لوکزامبورگ، ایتالیا و هلند پیوست و سازمان پیمان آتلانتیک شمالی تشکیل شد. جنگ داخلی چین، جنگ در شبه جزیره کره و آزمایش اولین بمب هیدروژنی در نوامبر سال 1952 میلادی توسط آمریکا و در سال 1953 از سوی اتحاد جماهیر شوروی بخش دیگری از وقایع دوره اول جنگ سرد است.
1962 – 1953
روی کار آمدن دوایت آیزنهاور در سال 1953 در ایالات‌متحده و نیکیتا خروشچف به جای جوزف استالین در مارس همین سال آغاز دوره‌ای جدید در دوره دوم جنگ سرد است. تدوین استراتژی‌های جدید ایالات‌متحده و شوروی در این مدت صورت گرفت. در سال 1955 میلادی، خروشچف و دیگر دولت‌های کمونیستی اروپا پیمان ورشو را در برابر پیمان ناتو تاسیس می‌کنند. این پیمان تا پایان جنگ سرد مهمترین نگرانی ناتو بود. در ژوئن سال 1961 آلمان غربی به احداث دیوار برلین پرداخت، دیواری که همواره نمادی برای جنگ سرد به شمار می‌رود. انقلاب کوبا در سال 1959 میلادی به پیروزی رسید و فیدل کاسترو و یارانش موفق شدند حکومت تحت حمایت آمریکا یعنی حکومت ژنرال باتیستا را شکست دهند. بحران موشکی کوبا در سال 1961 میلادی اتفاق افتاد، بحرانی که می‌رفت جهان را وارد جنگ جهانی سوم کند.
1985- 1979
جیمی‌کارتر، رییس‌جمهور آمریکا و برژنف پیمان سالت دو را در سال 1979 میلادی به امضا رساندند. در همین سال انقلاب اسلامی‌ایران با شعار نه شرقی، نه غربی به پیروزی رسید. در همین سال ارتش سرخ برای حمایت از حکومت کمونیست افغانستان، این کشور را به اشغال خود درآورد و در مقابل آمریکا به نیروهای مجاهدین برای مبارزه با نیروهای ارتش شوروی کمک‌رسانی می‌کرد. ماجرای ایران – کنترا هم در همین مدت به وقوع پیوست؛ رسوایی بزرگی که رونالد ریگان را تا پای استیضاح پیش برد.
1991 – 1985
یخ روابط دو طرف در این مدت آب شد و رهبران آمریکا و شوروی با یکدیگر ملاقات کردند. برنامه‌های گلاسنوست و پرستریکا در شوروی اجرا شد. فروپاشی دیوار برلین در همین مدت رخ داد و سرانجام به دنبال تحولات داخلی و ضعف شوروی، این امپراتوری که روزگاری رونالد ریگان آن را امپراتوری شیطان خوانده بود سرانجام فروپاشید.
هر دو ابر قدرت بزرگ جهان در طول این مدت بودجه نظامی‌خود را به شدت افزایش دادند و وارد رقابت شدیدی در زمینه سلاح‌های هسته‌ای شدند و به طور غیر مستقیم در بسیاری مناطق عملا به جنگ با یکدیگر پرداختند. اگرچه ایالات‌متحده آمریکا و شوروی در جریان جنگ جهانی دوم علیه دول محور با یکدیگر متحد بودند اما حتی پیش از پایان جنگ جهانی دوم، در مور نحوه بازسازی جهان پس از جنگ با یکدیگر دچار اختلافات اساسی شدند. در دهه‌های پس از پایان جنگ جهانی دوم، جنگ سرد به اروپا و بسیاری دیگر از مناطق جهان گسترش پیدا کرد و این در حالی بود که آمریکا در آن ایام به دنبال محدود کردن و جلوگیری از نفوذ کمونیسم در جهان بود و برای این منظور نیروهای خود را در اروپای غربی و خاورمیانه بسیج کرد.
در نقطه مقابل اما اتحاد جماهیر شوروی برای افزایش نفوذ خود در سطح جهان اروپای غربی، آمریکای لاتین و جنوب شرق آسیا را هدف قرار داد. جنگ سرد معمولا به چند دوره تقسیم می‌شود. محاصره برلین در سال‌های 49-1948، جنگ کره، 53- 1950، بحران برلین در سال 1961، جنگ ویتنام 1975 – 1959، اشغال افغانستان توسط ارتش سرخ اتحاد جماهیر شوروی 89- 1979 و به خصوص بحران موشکی کوبا که جهان را تا آستانه جنگ جهانی سوم پیش برد مهمترین رویداد‌های دوران جنگ سرد هستند. آخرین مورد از تنش‌های به وجود آمده در دوران جنگ سرد، به مانور نظامی‌ناتو در نوامبر سال 1983 میلادی بازمی‌گردد.
جنگ سرد تا پایان دهه 80 میلادی و اواخر دهه 90 به طول انجامید. پس از روی کار آمدن رونالدریگان در ایالات متحده، واشنگتن فشار‌های دیپلماتیک، نظامی‌و اقتصادی خود را بر اتحاد جماهیر شوروی افزایش داد. در نیمه دوم دهه80 میلادی، میخاییل گورباچف، رهبر شوروی برنامه‌های موسوم به پرسترویکا و گلاسنوست را به مرحله اجرا درآورد. اتحاد جماهیر شوروی،سرانجام در سال 1991 میلادی فروپاشید و ایالات‌متحده به تنها ابر قدرت جهان تبدیل شد.
دوره‌های جنگ سرد
1953 – 1947
در این مدت دکترین هری ترومن، رییس‌جمهور آمریکا تدوین شد و جنگ کره آغاز گردید. پس از پایان جنگ جهانی، محبوبیت کمونیسم در جهان به اوج خود رسید. احزاب کمونیسم در این مدت موفق شدند در انتخابات آزاد کشورهای بلژیک، فرانسه، ایتالیا، چکسلواکی، مجارستان، لهستان و فنلاند به پیروزی‌های گسترده‌ای دست یابند. این احزاب همچنین محبوبیت‌های فراوانی در کشورهای چین، یونان، ایران و جمهوری مهاباد به دست آوردند. حزب کمونیسم همچنین توانست در بسیاری از کشورها از جمله رومانی، بلغارستان، آلبانی و یوگسلاوی به قدرت دست یابد.
ایالات‌متحده و بریتانیا به دنبال پیروزی احزاب کمونیسم در این کشورها از گسترش و نفوذ آن به کشورهای اروپای غربی به شدت نگران شدند و این نفوذ را منجر به تغییرات گسترده سیاسی و اقتصادی می‌دانستند. دکترین هری ترومن در همین مدت و در واکنش به دخالت‌های غیر مستقیم شوروی در جریان جنگ‌های داخلی یونان تدوین و اعمال شد. طرح مارشال هم در سال 1947 آغاز شد و هدف از آن ارائه کمک‌های میلیارد دلاری برای بازسازی کشورهای اروپایی بود. محاصره برلین و تبدیل آن به دو منطقه شرق و غرب دیگر بحران این دوره بود.
در سال 1949 میلادی، ایالات‌متحده آمریکا به کشورهای بریتانیا، فرانسه، کانادا، نروژ، بلژیک، ایسلند، لوکزامبورگ، ایتالیا و هلند پیوست و سازمان پیمان آتلانتیک شمالی تشکیل شد. جنگ داخلی چین، جنگ در شبه جزیره کره و آزمایش اولین بمب هیدروژنی در نوامبر سال 1952 میلادی توسط آمریکا و در سال 1953 از سوی اتحاد جماهیر شوروی بخش دیگری از وقایع دوره اول جنگ سرد است.
1962 – 1953
روی کار آمدن دوایت آیزنهاور در سال 1953 در ایالات‌متحده و نیکیتا خروشچف به جای جوزف استالین در مارس همین سال آغاز دوره‌ای جدید در دوره دوم جنگ سرد است. تدوین استراتژی‌های جدید ایالات‌متحده و شوروی در این مدت صورت گرفت. در سال 1955 میلادی، خروشچف و دیگر دولت‌های کمونیستی اروپا پیمان ورشو را در برابر پیمان ناتو تاسیس می‌کنند. این پیمان تا پایان جنگ سرد مهمترین نگرانی ناتو بود. در ژوئن سال 1961 آلمان غربی به احداث دیوار برلین پرداخت، دیواری که همواره نمادی برای جنگ سرد به شمار می‌رود. انقلاب کوبا در سال 1959 میلادی به پیروزی رسید و فیدل کاسترو و یارانش موفق شدند حکومت تحت حمایت آمریکا یعنی حکومت ژنرال باتیستا را شکست دهند. بحران موشکی کوبا در سال 1961 میلادی اتفاق افتاد، بحرانی که می‌رفت جهان را وارد جنگ جهانی سوم کند.
1985- 1979
جیمی‌کارتر، رییس‌جمهور آمریکا و برژنف پیمان سالت دو را در سال 1979 میلادی به امضا رساندند. در همین سال انقلاب اسلامی‌ایران با شعار نه شرقی، نه غربی به پیروزی رسید. در همین سال ارتش سرخ برای حمایت از حکومت کمونیست افغانستان، این کشور را به اشغال خود درآورد و در مقابل آمریکا به نیروهای مجاهدین برای مبارزه با نیروهای ارتش شوروی کمک‌رسانی می‌کرد. ماجرای ایران – کنترا هم در همین مدت به وقوع پیوست؛ رسوایی بزرگی که رونالد ریگان را تا پای استیضاح پیش برد.
1991 – 1985
یخ روابط دو طرف در این مدت آب شد و رهبران آمریکا و شوروی با یکدیگر ملاقات کردند. برنامه‌های گلاسنوست و پرستریکا در شوروی اجرا شد. فروپاشی دیوار برلین در همین مدت رخ داد و سرانجام به دنبال تحولات داخلی و ضعف شوروی، این امپراتوری که روزگاری رونالد ریگان آن را امپراتوری شیطان خوانده بود سرانجام فروپاشید.
تبلیغات
