مساله آیت، فرماندهی کل قوا بود

شما که از نزدیک با آقای آیت ارتباط داشتید، تحلیل‌تان از توجه و تمایل شدید ایشان به طرح بحث ولایت فقیه چه بود؟
زمان شاه، آیت می‌گفت اگر فرماندهی کل قوا با شاه نبود، به راحتی می‌شد حکومت را تغییر داد. بعد از انقلاب هم او برای حفظ نظام معتقد بود که فرماندهی کل قوا نباید در دست رئیس‌جمهور یا نخست‌وزیر باشد چون ممکن است آنها دوباره جای شاه را بگیرند. او به همین دلیل ولایت‌فقیه را مطرح کرد که فردی بود عالم و دانشمند و مومن و متقی و... حالا جالب است که فردی مثل آیت را متهم کردند که نماز هم نمی‌خواند.

به هر حال پیش‌نویس قانون اساسی را که در پاریس نوشته شده بود، امام هم تایید کرده بودند.
یکی از علما حرف خوبی می‌زد. او می‌گفت ما دید سیاسی نداشتیم و نمی‌فهمیدیم که از این پیش‌نویس چه خطی بیرون می‌آید. آیت ولی این تیزهوشی را داشت و برای همین تلاش کرد تا تغییراتی در آن پیش‌نویس به وجود بیاورد.

آیا جدال تاریخی کاشانی و مصدق موثر در این تلاش آیت در عصر نخست‌وزیری مهندس مهدی بازرگان نبود؟
او نگاهش معطوف به آینده بود و می‌گفت اگر ارتش را به هر کس به جز ولایت فقیه بدهیم، آن فرد تبدیل به شاه می‌شود.

مساله‌اش فقط همین بود؟
به دنبال نظارت اسلامی هم بود. البته آن قانون اساسی اولیه هم متفاوت از قانون فعلی بود. آیت می‌گفت فرماندهی کل قوا باید با فردی باشد که اختیارات و مسوولیت نداشته باشد و در عین حال عالم و آگاه و متقی و... باشد.

رابطه آیت با بقایی چگونه بود؟
اگر بقایی با برخی افراد دیگر مثل مصدقی‌ها مقایسه می‌شد از او طرفداری می‌کرد اما در کل با او هم کاملا همراه نبود و تفاوت نظر داشت.

آیت در خبرگان قانون اساسی بر آقای بهشتی و منتظری موثر بود یا از آنها تاثیر می‌گرفت؟
آیت می‌گفت که حتی آقای منتظری و بهشتی هم شرایط را برای چنان تغییراتی در پیش‌نویس قانون اساسی مهیا نمی‌دیدند و او با این حال بر این تغییر اصرار داشته است. او می‌گفت آقای بهشتی و منتظری معتقد بودند که این بحث حکومت اسلامی را باید بگذاریم و در متمم‌های قانون اساسی مطرح کنیم.