هدایت ها و ارزش ها/مراعات ادب در حضور پیامبر

سید محمد باقر طباطبایی)لا تجعلوا دعاء الرّسول بینکم کدعاء بعضکم بعض)؛آن سان که در میان خود همدیگر را صدا میزنید، پیامبر را صدا نکنید. (سوره نور،آیه 63)
خدای متعال در این آیه شریف از مؤمنان خواسته است که حرمت مقام رسالت را به پا دارند وهنگام خطاب به آن گرامی،ادب را رعایت کنند،با نرمی و تواضع او را بخوانند،از کاربرد عباراتی مانند«یامحمّد» و یا«اباالقاسم»دوری کرده،برای تجلیل و احترام آن حضرت با عنوان هایی چون: یا«رسول الله»ویا «نبیالله»او را مورد خطاب قرار دهند و او را بر سایر افراد امتیاز و برتری بخشند،همانگونه که خدایش او را بر سایر پیامبران بزرگ از جمله ابراهیم و موسی و یحیی و… ترجیح داده است. حق تعالی در مقام خطاب خلیلش فرمود: )و نادیناه أن یا ابراهیم. قد صدقت الرّؤیا…) (سوره صافات،آیات104و105)
و کلیم الله را ندا داد : )…یا موسی. انی انا ربّک فاخلع نعلیک انّک بالواد المقدّس طوًی)( سوره طه،آیات 11و 12)
و در خطاب به یحیی(ع)فرمود: )یا یحیی خذ الکتاب بقوّة و ءاتیناه الحکم صبی)(سوره مریم،آیه12)
امّا حبیب خود را پیوسته با عباراتی چون «یا آیها النبی» و «یا آیها الرّسول» مخاطب قرار داده و بدینسان مقام ویژه او را به ما نموده و او را ستوده است.
روایت شده است که دخت گرامی رسول اکرم،زهرای اطهر(س)بعد از نزول سوره نور میترسید که پیامبر را پدر صدا کند. بنابراین،چند بار با عنوان یا«رسول الله»صدا کرد. رسول خدا به پاره تن خود فرمود: «این آیه درباره تو و نسل تو نیست،بلکه درباره جفا کاران خودخواه و تندخوی قریش نازل شده است. تومرا پدر خطاب کن که برای قلبم زندگی بخشتر و برای پروردگار مآیه خشنودی بیشتر است».
نکاتی که از آیه شریفه استفاده میشود:
1. انسان باید هر فرد را متناسب مقام و منزلت اجتماعیاش خطاب کند. شاعر میفرماید:
بزرگش نخوانند اهل خرد که نام بزرگان به زشتی برد
2. اگر در مقام احترام و ادب نسبت به مقام رسالت یا هر مقام دیگر که به نحوی با خدا ارتباط دارد،تواضع و فروتنی بیشتری نشان دادیم،نه تنها تبعیض و ناپسند نیست که کاری روا و شایسته است.
3. شأن و موقعیت اجتماعی رسول خدا(ص) اقتضا میکند که در گفتار و رفتار به او احترام بگذاریم و او را مثل بعضی از خودمان به حساب نیاوریم. اگر او را میخوانیم،توأم با احترام باشد و اگر او ما را به امری فراخواند،دعوتش را اجابت کنیم و دعوت او را مثل دعوت بعضی از بعضی دیگر ندانیم؛زیرا دعوتش احیاگر دین و ایمان ماست و دعایش در حق ماتأثیری بسزا دارد. همان گونه که نفرینش نیز غیر از نفرین دیگران است و باعث خشم و عذاب دردناک خدای قهار است. از این رو در پایان همین آیه فرموده است: «پس کسانی که از امر او سرپیچی میکنند،بترسند که آنگاه فتنه یا عذابی دردناک به آنان رسد».
4. بی اعتنایی به پیشوایان دینی و سرکشی در برابر آنها کیفر سخت دنیا وآخرت را در پی دارد.
5 نجات از عذاب دردناک آخرت و عزّت و سعادت ما در دنیا در گرو تواضع و تسلیم در برابر فرستادگان خدا و اولیاء عظیم الشأن دین است. (با استفاده از تفسیرهای مجمع البیان،صافی،نمونه)
همه این موارد لزوم و چگونگی رعایت ادب در حضور پیامبر(ص)را بیان میکند.