علم مساحی در تاریخ تمدن اسلامی با تأکید بر باب علم المساحه در دانشنامه جامع العلوم امام فخر رازی (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

علم مساحی، در منابع تاریخ علم دوره اسلامی و منابعی که علوم را طبقه بندی کرده و شرح می دهند، به عنوان زیرمجموعه ای از علوم دقیقه به شمار می رود. این علم ماهیت ریاضی، محاسباتی، هندسی و کاربردی دارد که در گذشته اساساً برای تعیین حدود اراضی، محاسبه میزان مالیات محصولات کشاورزی، محاسبات نجومی، رسم نقشه ها و تعیین و جهت یابی راه ها و مکان ها کاربرد داشته است. علم مساحی، به دلیل کاربرد فراوان آن در اداره جامعه، توسط دانشمندان دوره اسلامی مورد توجه زیادی قرار گرفته است. امام فخرالدین محمد رازی (543-606 ق/1149-1210 م)، از دانشمندان قرن ششم هجری، توجه ویژه ای به علوم دقیقه و علم مساحی دارد و در دانشنامه جامع العلوم (ستینی) آن را به عنوان یکی از علوم دقیقه ذکر می کند و اصولی از کاربردهای آن را شرح داده است. توجه به مثلث ها از ویژگی های رساله مساحی فخر رازی است که نشان از افراز زمین ها به اشکال مثلث گونه برای مساحی دارد. در این پژوهش، با روش کتابخانه ای و بر اساس منابع مستند، علم مساحی در تمدن اسلامی و این باب در آثار امام فخر رازی مورد بررسی و تحقیق قرار گرفته است.