تحلیل ساختاری و محتوایی جایگاه نقش مایه پرنده در چهار نگاره هفت اورنگ جامی از مکتب نگارگری مشهد (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

هفت اورنگ جامی از نمونه آثار ادبی است که از پرندگان به عنوان عناصر نمادین و تمثیلی در بطن داستان ها و روایات برای آموختن درس های حکمی و اخلاقی استفاده شده است. در داستان هایی از قبیل مرغ ماهی گیر و ماهی ساده، زاغ و تقلید از کبک، خروس مؤذن، مرغابی و لا کپشت، باز و دُرنا که در هف تاورنگ جامی بیان شده و در 28 نگاره ای که از این مجموعه به تصویر کشیده شده است، تنها در داستان مرغابی و لاکپشت پرنده نقش اصلی را در داستان بازی می کند و در مابقی، پرندگان نقشی نمادین دارند یا برای مفهومی مضاعف در نگاره به تصویر کشیده شده اند. مقاله حاضر در جستجوی مفاهیم و معانی نقش پرنده در نگاره های هفت اورنگ جامی است و با تجزیه و تحلیل ساختاری سعی در بیان چگونگی کاربرد ارزش های صوری و زیباشناسانه دارد. در این جا این سؤال به ذهن می رسد که دلیل حضور پرنده در نگاره های هفت اورنگ جامی چیست و چرا در داستان هایی که موضوع اصلی پرنده نیست باز هم در قسمت ها یا گوشه هایی از یک نگاره شاهد وجود تعدادی از پرندگان هستیم؟ روش پژوهش به صورت توصیفی و تحلیلی بوده و از منابع کتابخانه ای استفاده شده است. هدف از این پژوهش دستیابی به فهم دلایل استفاده گسترده نگارگران از نقش پرندگان در هفت اورنگ جامی است. نتایج حاصله نشان می دهد که به دلیل این که داستان های هفت اورنگ جامی جنبه عرفانی، اخلاقی و آموزنده دارد، پرنده که به عنوان نمادی از آزادی روح بشریت است در بسیاری از نگاره ها حضور چشمگیری دارد و در هرکدام نسبت به داستان نگاره می تواند بیانگر مفهومی خاص باشد.

متن