نقد عوامل انسجام واژگانی در خطبه غدیریه امام رضا علیه السلام (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

انسجام مفهوم معنایی است که به روابط معنایی موجود در متن اشاره دارد و آن را به عنوان یک متن از غیر متن متمایز و مشخص می کند. انسجام به سه دسته دستوری، واژگانی و پیوندی تقسیم می شود. این پژوهش به بررسی عناصر انسجامی متن بر اساس نظریه مایکل هالیدی و رقیه حسن در خطبه غدیریه امام رضا (علیه السلام) می پردازد. بر اساس این نظریه آنچه متن را منسجم و یکپارچه و از نوشته های پراکنده و از هم گسیخته متمایز می سازد، عامل انسجام است. در این گفتار بر اساس روش توصیفی تحلیلی و با ترسیم نمودار، عوامل واژگانی انسجام بخش متن، چون (هم آیی، تضاد، انسجام دستوری و مراعات النظیر) و تکرار (واژه و عبارت( از متن خطبه غدیریه استخراج و با آوردن مثال هایی تحلیل شد. نتیجه اینکه  عوامل انسجام در متن خطبه رعایت و باعث منسجم و پیوسته تر شدن آن شده است. آنچه متن خطبه را منسجم کرده است صرفا رعایت اصل انسجام نیست؛ بلکه ناشی از تناسب درونی موجود بین لایه های متن خطبه است که برخاسته از فهم عمیق صاحب کلام و درک ماورای روابط بین واژگان و نیز قدرت خلق و آفرینش ادبی و دمیدن روح به کالبد کلمات است؛ امری که چون به درستی صورت پذیرفته به رستاخیر کلمات انجامیده است.