نگاهی به معنی شناسی جمله عربی از منظر فاضل سامرائی (تحلیل و بررسی کتاب الجمله العربیه والمعنی) (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

زبان عربی هم به علت ویژگی های منحصربه فردی که دارد و هم به خاطر ورود مفاهیم و حوزه های معنایی جدیدی به آن که با نزول قرآن کریم صورت گرفت، از همان آغاز، مورد توجه علماء حوزه معنی شناسی قرار گرفت. در میان زبان شناسنان و نحویان معاصر، فاضل سامرائی، آثاری به رشته تحریر درآورده که یکی از این آثار کتاب الجمله العربیه والمعنى است. در این پژوهش با بررسی دو بعد شکلی و محتوایی، این اثر بیش از پیش معرفی و بررسی می شود. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد این اثر با رویکرد های اسلامی سازگار است و نشان از تسلط نویسنده بر منابع اصیل دارد. سامرائی در فهم معنی جملات عربی از سبک معنی شناسی ساختگرا استفاده نموده و با استفاده از قرینه سیاق و مقام از مکتب زبان شناسی نقش گرا نیز بهره جسته است. هرچند وی نتوانست مانند تمام حسان که نظریه همبستگی قرینه ها را مطرح کرد، به نقش ارتباط قرینه ها در کنار هم بپردازد و در معنی شناسی رویکردی جامع ارائه دهد، اما با اشاره به نقش هریک از قرینه ها در جای خود، توفیقاتی را به دست آورد. اثر وی از جنبه شکلی فاقد ابزار های مقدماتی و آموزشی است که در این پژوهش در کنار ذکر نقاط قوت و کاستی های اثر به ارائه پیشنهادهایی پرادخته شد.