تحلیلی بر مولفه های اندیشه سیاسی محقق سبزواری در نسبت با محقق کرکی در تمدن شیعی دوران صفوی (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

هدف از انجام این پژوهش، تبیین مولفه های اندیشه سیاسی محقق سبزواری به عنوان شیخ الاسلام پایتخت دولت صفوی در تمدن شیعی ظهوریافته آن دوران است. گردآوری اطلاعات این پژوهش، با روش اسنادی و کتابخانه ای انجام شده و بر چارچوب نظری شلدون ولین استوار است. ولین با الهام از نظریه انقلاب های علمی توماس کوهن، بیان می دارد که یک پارادایم سیاسی از طریق سرآمد آن شکل می گیرد، توسط کارورزان صرفا به کارگرفته می شود و به وسیله پارادایم سازان بدون دگرگونی بنیادین و با حفظ چارچوب اصلی، ویژگی هایی از آن تغییر یافته یا عناصری به آن افزوده می شود. در این تحقیق، با استفاده از نظریه پاردایم های سیاسی ولین، الگویی از فکرسیاسی محقق سبزواری با تکیه برکتاب «روضه الانوار عباسی» در نسبت با محقق کرکی در تمدن شیعی دوران صفوی به دست آمده است. براساس تحلیل داده های این تحقیق، محقق سبزواری به عنوان پارادایم ساز در چارچوب پارادایمِ محقق کرکی به عنوان سرآمدپارادایم، مولفه های فکرسیاسی خویش را سامان داده است. وی در نسبت با سه مولفه اصلی فکرسیاسی محقق کرکی شامل: 1.حلیت اخذ خراج سلطان، 2.اقامه نماز جمعه در دوران غیبت، 3.مشروعیت دهی به حکومت صفوی، اولی را پذیرفته دومی را از وجوب تخییری به وجوب عینی تبدیل کرده و در مولفه سوم سه عنصر «عدل»، «عدالت» و «اعتدال» را به عنوان یک زنجیره مفاهیم به هم پیوسته، بیان داشته است. از نظر محقق سبزواری، «عدل» در شخص سلطان، «عدالت» در طبقه بندی علما و «اعتدال» در طبقه بندی مردم، نمایان می شود و پس از تکمیل این زنجیره، سلطنت مشروع می گردد.