تحلیلی بر رویکرد مذهبی تاریخ نگاری صفوی از جنگ های شیوخ صفوی؛ روایتی مقدس از جنگ هایی مقدس (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

طریقت صفوی در زمان شیخ جنید (مرگ 864 ق) و شیخ حیدر (مرگ 893ق) با عبور از مرحله سجاده نشینی و ارشاد از راهبرد نظامی برای نیل به اهداف سیاسی خویش استفاده نمودند. آن ها توانستند قدرت و نفوذ در امور دنیوی را به قدرت معنوی رهبران طریقت صفوی ضمیمه ساخته و تشکیلات منسجم نظامی ای را به وجود آورده که یاری گر شاه اسماعیل اول (حک930-907ق) در تشکیل سلسله صفویان بود. پژوهش حاضر با رویکردی توصیفی تحلیلی و با تکیه بر شیوه گردآوری اطلاعات از منابع تاریخی، درصدد پاسخ به این سؤال می باشد که: جنگ های دوره شیخ جنید و حیدر در تاریخ نگاری دوره صفوی چگونه بازتاب یافته اند؟ به نظر می رسد که تاریخ نگاری صفوی سعی نموده با روایتی تقدیس گرایانه، جنبه ای مقدس به این جنگ ها ببخشد. یافته ها نشان می دهد که شکست و پیروزی در جنگ های این دوره بار حماسی به خود گرفته اما این حماسه سرایی ها رنگ و بوی اعتقادی و مذهبی دارند و نه ملی. به واقع تاریخ نگاری صفوی روایتی مقدس از جنگ هایی مقدس ارائه نموده که هر رخدادی (چه پیروزی و چه شکست) در بافتاری از تقدس گرایی مورد ارزیابی قرار گرفته است. در همین راستا مورخان صفوی از تعابیر قرآنی و حدیثی و همچنین ایجاد شباهت میان رهبران طریقت صفوی و ائمه معصومین (علیهم السلام) برای بیان و روایت این جنگ ها استفاده نموده اند.