جایگاه مسئله در کارآمدی پژوهش های تاریخی (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

مسئله به عنوان دغدغه و ابهامی که پژوهش گر تاریخ از درون موضوع موردپژوهش استخراج کرده است و سعی در تبیین و تفسیر آن دارد از دو وجه قابل طرح است: یک وجه از مسئله که سخت با موضوع و ملاحظات زمانی گذشته درهم تنیده است چگونگی تحقق مسئله است. این وجه جنبۀ معلولیت و روند تحققی مسئله را در خود دارد و درپرتو دانش و تخصص تاریخ شناس و دیگر تاریخ شناسان متخصص در عصر موردمطالعه قابل طرح است؛ اما وجه علّی مسئله که به چرایی آن می پردازد، مقوله ای است که به طور مشخص با دانش و انگاره های ذهنی مرتبط با ملاحظات حیات تاریخ شناس مرتبط است و چه در طرح و چه پاسخ گویی ناظر به وضع موجود جامعۀ زیست بوم تاریخ شناس است. وجوه کاربردی دانش تاریخ و تداخل گذشته و حال در پژوهش تاریخ شناس و ماهیت بین رشته ای و میان رشته ای پژوهش او در این وجه از مسئله نمود پیدا می کند و حسب رویکرد گذشته گرا یا عصرگرای تاریخ شناس در طرح این وجه چرایی پژوهش های تاریخی را جهت می دهد. در این نوشتار با تأملی گذرا دربارۀ جایگاه مسئله و ماهیت روشی طرح آن دو رویکرد یادشده را در تبیین و طرح مسئله بررسی می کنیم و نسبت آن ها را با میزان کارآمدی دستاوردهای پژوهشی تاریخ شناسان موردتأمل قرار می دهیم.