نقد زیبایی شناسی یکی از شاخه های مهم در حوزه نقد ادبی معاصر به شمار می آید که به ارزش-گذاری اثر ادبی به وسیله عوامل درونی می پردازد و بر اصول انسجام و هماهنگی، وحدت، کمال، تقویت و تاکید، ابداع و الهام و پیچیدگی تکیه دارد. تناسب و هماهنگی، از عناصر اساسی و سبب پیوند و عامل وحدت نظام شعری است، همچنین از اساسی ترین مؤلفه های زیبایی شناختی در اثر ادبی به شمار می آید. این اصل در زبان شعری سید حیدر حلی(مرثیه سرای اهل بیت در قرن نوزدهم) به وضوح تجلی یافته است . مرثیه این شاعر که با محوریت عنصر عاطفه در رثای امام حسین(ع) سروده شده، از مهم ترین قصاید وی بشمار می آید. در پژوهش حاضر با استفاده از شیوه تحلیلی-توصیفی، زیبایی شناسی مرثیه سید حیدر حلی برمبنای اصل انسجام وهماهنگی با تکیه بر عناصر شعری مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد: عناصر شعری؛ موسیقی، زبان -واج، واژه و ترکیب های نحوی، عاطفه، خیال و معنا در جهت آفرینش ادبی با تکیه بر اصل تناسب و هماهنگی به کار گرفته شده تا بیانگر اندیشه درونی شاعر باشد و هماهنگی حاکم بر این قصیده بر اساس مجموعه هماهنگی های بین عناصر روساخت و زیرساخت آن شکل گرفته است.
