الگویابی مطالعه تعامل انتخابات و رسانه در جمهوری اسلامی ایران

چکیده

مطالعه تعامل نظام سیاسی با نظام رسانه ای در ایران از جمله موضوعاتی است که با وجود اهمیت بالای آن در تبیین فرایندهای تعاملی متأثر از این دو حوزه؛ دچار ضعف مطالعاتی و ادبیاتی است. ضروت انجام مطالعات در این حوزه زمانی دوچندان می شود که در نظر بگیریم امروزه به واسطه افزایش نقش رسانه ها در فرایند سیاسی کشورها از جمله در جمهوری اسلامی، دستیابی به فهم و تبیینی دقیق هم از فرایند و هم از پدیده های سیاسی بدون در نظر گرفتن نقش رسانه ها، فهمی ناقص و تبیینی ناکامل خواهد بود. پدیده انتخابات (به مثابه بخشی از فرایند های نظام سیاسی) در ایران، ازجمله بسترهایی است که به واسطه فراهم سازی زمینه ای مناسب برای نقش آفرینی رسانه ها (به عنوان اصلی ترین مؤلفه نظام رسانه ای کشور) چگونگی و سازوکار تعاملی این دو حوزه را به روشن ترین وجه نمایان می سازد. با وجودیکه چنین بزنگاه هایی مکرر در ایران رخ می دهد (ایران یکی از پرانتخابات ترین کشورهای جهان است) اما از این نظر، کمتر مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. از این رو در مقاله حاضر تلاش می شود تا با تمرکز بر این بستر تعاملی، بتوان به درکی بهتر از سازوکار آن دست یافت. سؤال اصلی مقاله آن است که “تعامل رسانه ها با پدیده انتخابات در جمهوری اسلامی ایران از چه الگویی پیروی می کند و این الگو چه سازوکاری دارد؟ ” به عبارتی آیا می توان در مقاطع انتخاباتی با بررسی رابطه این دو، به الگویی مشخص و تبیین کننده از تعامل آنها دست یافت؟ فرضیه ای نیز که در این مقاله به آزمون گذاشته می شود این است که “به نظر می رسد نحوه عملکرد رسانه در تعامل با پدیده انتخابات، تا حد زیادی متأثر از نظام سیاسی و عوامل وابسته به آن است “. برای پاسخ به پرسش اصلی، مقاله از روش اسنادی برای گردآوری داده ها و از رویکرد توصیفی – تحلیلی برای تجزیه و تحلیل داده ها بهره خواهد گرفت. دستیابی و معرفی مدلی اولیه تحت عنوان ” مدل تولید محتوا”[۲] در رسانه های خبری، که بیانگر چگونگی و سازوکار تأثیرگذاری مؤلفه های نظام سیاسی بر نحوه بازنمایی پدیده انتخابات در رسانه ملی است، مهمترین یافته این مقاله خواهد بود.