از مهم ترین کارکردهایی که امام راحل (ره) و مقام معظم رهبری برای بسیج مطرح فرموده اند، می توان به حضور بسیج در همه صحنه ها، ازجمله صحنه های فرهنگی و علمی اشاره کرد. بسیجیان در کنار سایر نیازها، دارای نیازهای فرهنگی و علمی نیز می باشند و برای آنکه اعضای جامعه آمادگی لازم برای بسیجی شدن را داشته باشند (صرف نظر از سایر نیازهای آنان) باید نیازهای فرهنگی یا کمبودهای آنان و روشهای ارضای نیازها، عقاید، ارزشهای فرهنگی و علمی آنها را شناخت و زمینه برآورده شدن آن را فراهم کرد. برای دستیابی به این هدف باید به اهمیت نقش بسیج در ارتقای سطح علمی- فرهنگی اعضای خود توجه و در جهت آن برنامه ریزی کرد. این مقاله پژوهشی با روش کمی (زمینه یابی) و ابزار پرسشنامه محقق ساخته، به دنبال بررسی دیدگاه بسیجیان در مورد نقش بسیج محلات در ارتقای سطح علمی- فرهنگی اعضای بسیج است. روایی پرسشنامه توسط روش روایی محتوایی و استفاده از نظر متخصصان تأیید و ضریب پایایی آن از طریق آلفای کرونباخ ۸۹% برآورد شد. جامعه آماری این مطالعه را پایگاه های بسیج محلات (شامل فرماندهان ۳۵ نفر و اعضای بسیج محلات ۲هزار نفر) در سطح شهر مشهد تشکیل می دهند که از میان آنها بر اساس جدول مورگان تعداد ۳۲ نفر از فرماندهان پایگاه محلات و تعداد ۳۲۰ نفر از اعضای بسیج محلات به صورت نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. نتایج به دست آمده بیانگر این است که بسیج محلات در ارتقای سطح فرهنگی و علمی بسیجیان مؤثر هستند. اعضای بسیج تمایل بیشتری به همکاری در زمینه های فرهنگی تا زمینه های علمی نشان می دهند. از نظر پاسخگویان، راه اندازی و توسعه پایگاه های اطلاع رسانی و فضای مجازی ازجمله عوامل رشد علمی- آموزشی بسیجیان است. همچنین به ترتیب برگزاری نشستهای حلقه شجره طیبه صالحین، برگزاری نشستهای بصیرتی و کارگاه های آموزشی و در نهایت برگزاری یادواره شهدا و اردوهای راهیان نور در ارتقای سطح فرهنگی- تربیتی بسیجیان مؤثر است. کمبود امکانات و بودجه پایگاه های بسیج ازجمله عواملی است که مانع رشد علمی و فرهنگی بسیجیان می شود. نتیجه نهایی بیانگر این است که بسیج محلات در ارتقای سطح علمی و فرهنگی اعضای خود نقش مهمی دارد؛ به علاوه نقش بسیج محلات در زمینه فرهنگی و ارتقای آن، نسبت به زمینه علمی مؤثرتر به نظر می رسد.
