در سالهای اخیر جمعیت شناسان اقدام به افزودن متغیر «سطح آموزش» به عنوان بُعد سوم تحلیل های جمعیت شناختی کرده اند. در این پژوهش، براساس نتایج سرشماری نفوس و مسکن سالهای متفاوت، ضمن واکاوی برخی شاخصهای مهم آموزشی همچون میزان ثبت نام، میزان دسترسی به سطوح مختلف تحصیلی در میان گروه های مختلف سنی و جنسی، برابری جنسیتی آموزش، به تحلیل وضعیت پویایی های جمعیت لازم التعلیم و دانش آموزی ایران و آینده نگری آن تا سال 1409 پرداخته شده است. نتایج این بررسی نشان می دهد که جمعیت دانش آموزی ایران در دهه های اخیر تحولات جمعیت شناختی قابل توجهی را پشت سر گذاشته است و در مجموع، سیر رشد آن (در سه مقطع تحصیلی) تا میانه دهه 1370 ادامه داشته و پس از آن روند کاهشی پیدا کرده است. در تحلیل این تغییر و تحولات آماری، به خوبی آثار باروری بسیار بالای دوره 1357 تا 1364 و کاهش شدید بعد از آن دوره را مشاهده می کنیم. به خلاف رشد متوالی کل جمعیت ایران طی سالیان اخیر و تداوم آن در آینده، تعداد و همچنین سهم جمعیت لازم التعلیم ایران از 4/30 درصد از کل در سال 1365 به 4/18 درصد در سال 1390 کاهش یافته است. برابر پیش بینی های جمعیتی سازمان ملل(2012) با فرضیات نوع متوسط، سهم جمعیت لازم التعلیم ایران از کل تا سال 1409، به 6/14 درصد کاهش خواهد یافت. براساس سناریوی «افزایش در سطح متوسط میزان ثبت نام»، جمعیت دانش آموزی 6 تا 17 ساله ایران، 12461249 نفر برای سال 1399، 12346772 نفر برای سال 1404، و 11071393 نفر برای سال 1409 برآورد می شود. چنانچه میزان ثبت نام در سال 1409 نسبت به سال 1390 تغییری نداشته باشد، با وجود حدود دو برابر شدن کل جمعیت ایران در 1409 نسبت به سال 1365، جمعیت دانش آموزی این دو دوره تقریباً برابر خواهد بود. این پدیده به دلیل تغییرات قابل ملاحظه در ساختار سنی جمعیت و سال خوردگی آن در سالهای آینده است که در پی آن اکثریت جمعیت کشور در سنین بزرگسالی و خارج از سن تحصیلات عمومی قرار خواهند گرفت.
