سامانیان رسما در سال 279 هجری در نواحی شمال شرقی ایران حکومت را به دست گرفتند. سوال اصلی در این تحقیق این است که از نظر سیاسی، نظامی و اجتماعی چه عواملی موجب تشکیل حکومت سامانیان گردید؟ در بررسی زمینه های اجتماعی پیدایش حکومت سامانیان، دهقانان به عنوان یکی از عوامل موثر در شکل گیری حکومت سامانی چهره می نمایند. حال، سوال دیگر این است که دهقانان به چه علت – و چگونه – سامانیان را از میان خود برای حکومت برکشیدند؟ پس از تاسیس حکومت سامانیان، دهقانان در ساختار اقتدار حکومت سامانی از چه جایگاهی برخوردار شدند؟حکومت سامانیان در ایران یکباره به ظهور نرسید، بلکه به تدریج و بر اثر عوامل متعدد تشکیل گردید. پیش از این که سامانیان رسما حکومت مستقل خود را آغاز کنند، بیشتر از یک و نیم قرن حکومت بر ولایات مختلف را تجربه کرده بودند. سابقه تاریخی حکومت بر ولایات مختلف، رضایت نسبی مردم و اعتبار و منزلت اجتماعی آنان به عنوان دهقانان شایسته اعتماد و همچنین تایید خلفا از آنان، مشروعیت لازم را برای دست یابی به حکومت همراه با اقتدار برای خاندان سامانی فراهم ساخت. زمینه های سیاسی، نظامی و اجتماعی در صفحات شمال شرقی ایران در نیمه دوم قرن سوم هجری نیز بدین امر یاری رساند. اوضاع ناآرام و پریشان این نواحی پس از سقوط طاهریان و تهدیداتی که از جانب امرای نظامی و صفاریان وجود داشت، امنیت و آرامش مردم و همچنین موقعیت و منافع دهقانان را به خطر انداخته بودند. دهقانان برای حفظ موقعیت خود و یافتن مقام و شان و منزلتی برتر به تکاپو افتادند و پس از به حکومت نشاندن خاندان سامانی در ارکان ساختار حکومتی آنان راه یافتند.
