مدیریت اسلامی

پژوهش پیش رو با هدف طراحی الگوی مدیریت تعالی رزمندگان دوره دفاع مقدس سعی در شناسایی عوامل مؤثر در شکل گیری شخصیت متعالی نیروها و چگونگی تأثیر آنها در فضای محیطی پویا و زنده مانند جنگ دارد. تبیین نظام تربیتی حاکم بر جبهه و عوامل اثرگذار در تربیت و تعالی رزمندگان از دستاوردهای این پژوهش است. در این پژوهش با پانزده نفر از فرماندهان و رزمندگان دوران دفاع مقدس مصاحبه عمیق و نیمه ساختاریافته صورت گرفته، و با استفاده از روش نظریه پردازی داده بنیاد، مفاهیم و مقولات مصاحبه ها استخراج شده است؛ سپس با تبیین روابط بین مفاهیم و مقولات محوری، الگوی اولیه استنتاج و هم چنین با الگوگیری از الگوی استاندارد شده استراوس، الگوی مفهومی دیگری به دست آمده، و در انتها نیز با استفاده از استعاره «گلخانه» روایت شده است. از دیگر دستاوردهای این پژوهش، می توان به ارائه دسته بندی جامعی از مبانی نظری مدیریت تعالی نیروی انسانی به رغم ادبیات رایج و تعریف جدیدی از مدیریت تعالی نیروی انسانی سازمان اشاره کرد.

این پژوهش با الگو قرار دادن سخنان رهبر معظم انقلاب اسلامی به بررسی اندیشه های ایشان در زمینه عمل جهادی پرداخته است. در این پژوهش، که بنیادی از نوع توصیفی اکتشافی است، تلاش شده است با استفاده از روش نظریه پردازی داده بنیاد الگوی عمل جهادی بر مبنای بیانات و دیدگاه های رهبر معظم انقلاب تدوین و ارائه شود. در این پژوهش، بیانات، خطبه ها، پیامها، احکام و فرمانها و مصاحبه های امام خامنه ای طى سالهاى 1368 تا 1393 مورد مطالعه قرار گرفت و با استفاده از سه نوع کدگذاری باز، محوری و انتخابی در روش نظریه پردازی داده بنیاد، 408 کد/مفهوم، 64 مقوله و چهار بعد به دست آمد. در بخش نتایج، ضمن ارایه الگوی پارادایمی حاکم بر مقوله ها با استفاده از یافته های پژوهش به سؤالات اولیه نیز پاسخ داده شده است.

امام خامنه ای (دامت برکاته) مفهوم مردم سالاری دینی را از سال 1377 مطرح کردند. این مقاله قصد دارد تا الگوی مردم سالاری دینی را از بیانات ایشان و براساس نظریه داده بنیاد استخراج کند. مقاله، بیانات معظم له را از همان سال تا کنون بررسی و 2673 کد را استخراج کرده است؛ سپس با رفت و برگشت بین کدها، مفاهیم و مقوله ها، کدها در هفت دسته شامل عوامل، الزامات، محتویات (هست ها و نیست ها)، مقومات، منهیات و پیامدها دسته بندی شده و در نهایت با 35 مقوله پایان یافته است. براساس نتایج پژوهش، برقراری حکومت مردم سالاری دینی به اجرایی کردن الزامات بویژه ولایت فقیه و قانون اساسی و محتویاتی همچون اجرای اسلام و چارچوبهای الهی و حکومت بر مبنای ارزشها و از بین رفتن دیکتاتوری نیاز خواهد داشت. تداوم چنین حکومتی نیز به مقومات و منهیاتی استوار است که از جمله آنها می توان به بصیرت و امکان نقد و اعتراض به عنوان قوام دهنده و ثروت اندوزی و سوء استفاده از قدرت به عنوان از بین برنده اشاره کرد.

در این مقاله به منظور ترکیب نتایج پژوهشهای گذشته از روش فراترکیب استفاده شده است. برای شناسایی مؤلفه های مدیریت جهادی پس از جستجوی منابع، 28 مقاله مرتبط شناسایی شد. نتایج پژوهشها با این روش و با توجه به وظایف و موضوعات مرتبط با علم مدیریت در ده مبحث موضوع بندی شده است. این ده بخش شامل برنامه ریزی و هدفگذاری، ارتباطات، سازماندهی، رهبری، نظام ارزشی، تصمیم گیری، کنترل، توجه به رشد و توانمندسازی، منابع و امکانات، خلاقیت و نوآوری است. در نهایت نیز برای تبیین چیستی و ماهیت مدیریت جهادی، تعریفی از مدیریت جهادی ارائه شد به این صورت که مدیریت جهادی، رفع و جبران جسورانه و خلاقانه چالشها و کمبودها و ایجاد ظرفیتهای جدید با منابع و تشریفات حداقلی از طریق ایثار و تلاش مضاعف و برادرانه در جهت تقرب الی الله است.

در این پژوهش نگارنده با مطالعه متون اسلامی و مفاهیم کسب و کار به دنبال شناسایی و ارائه چارچوب مفهومیِ سبک کسب و کار اسلامی به عنوان یکی از عوامل سبک زندگی اسلامی پرداخته است. این پژوهش از نوع کاربردی و گردآوری داده ها از نوع کیفی کمی است. نمونه آماری در بخش کیفی، آیات و روایات اسلامی و در بخش کمی، 108 نفر از خبرگان علوم اسلامی است. روش تحلیل داده ها در بخش کیفی، کدگذاری و در بخش کمی، تحلیل عاملی تأییدی به روش حداقل مربعات جزئی است. یافته های پژوهش نشاندهنده وجود هشت بُعد در سبک کسب و کار اسلامی است که به ترتیب اهمیت عبارت است از: ملاحظات خاص کسب و کار، اخلاق فردی، اخلاق کسب و کار، باور به خدا، ملاحظات بازاریابی و فروش، ویژگیهای شخصیتی، ملاحظات مالی کسب و کار، و ملاحظات مدیریتی کسب و کار. این هشت بعد در دو گروه ابعاد عام فردی و خاص شغلی قرار می گیرد و مجموعا 64 جزء دارد. بدیهی است تحقق سبک کسب و کار اسلامی علاوه بر تبیین چارچوب مفهومی، مستلزم مشارکت همه ارکان جامعه در سطوح خرد، میانی و کلان است.

هدف این مطالعه، بررسی مؤلفه های رفتارهای فرانقشی مبتنی بر آموزه های اسلامی در مؤسسات آموزش عالی با رویکردی سیستم نگر بوده است. بدین منظور جامعه پژوهش، واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی مستقر در منطقه 13 انتخاب شده است. بنابر ماهیتِ تحقیق و داده های مورد نیاز به عنوان ورودی تحلیل سیستمی، کارکنان معاونتهای فرهنگی واحدهای مختلف درون جامعه آماری به عنوان گروه خبره انتخاب شده اند. جمع آوری داده ها، با پرسشنامه محقق ساخته انجام پذیرفت که روایی و پایایی آن به ترتیب با روایی محتوایی و آزمون دوباره مورد بررسی قرار گرفته است. تجزیه و تحلیل داده ها با روش سیستم نگر دیماتل در قالب شناسایی و بررسی شدت تأثیرات متقابل مؤلفه های رفتارهای فرانقشی کارکنان از طریق اعمال نظر گروه خبره به دست آمده است. یافته ها در قالب الگوی شدت اثر متقابل، میان مؤلفه ها، نشاندهنده این است که مؤلفه «خردورزی» با بیشترین میزان برایند شاخص اثرپذیری، و «جوانمردی» بیشترین میزان برایند شاخص اثرگذاری بر سایر مؤلفه ها را داشته است. از نتایج پژوهش می توان بر آشکار شدن تأثیرات تعاملی و علّی بسیار قوی عوامل رفتارهای خوب شهروندی کارکنان پایبند به آموزه های دینی بویژه در قالب مؤلفه جوانمردی با رفتارهایی همچون ایثار، شهامت، فتوت بر سایر مؤلفه های فرانقشی اشاره کرد.