اسلام و پژوهش های تربیتی

اسلام و پژوهش های تربیتی

اسلام و پژوهش های تربیتی سال دوم بهار و تابستان 1389 شماره 1 (پیاپی 3) (مقاله پژوهشی حوزه)

مقالات

۱.

تربیت ولایی؛ اصلیترین مبنای تربیت دینی(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: ولایت تربیت دینی تربیت مبانی دینی تربیت ولایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 249 تعداد دانلود : 765
یکی از بزرگ ترین موانع موجود در تربیت دینی، ناآشنایی متولّیان تربیتی، با مبانی اصیل دینی، و ارائه آن به صورت «کما هو حقه» است. مهم ترین مسئله، امر «ولایت» است؛ حقیقت و اساس دین و طریق جریان آن ولایت میباشد، اما هنوز این مسئله به منزلة اصلیترین مبنا در دین، در میان نخبگان علمی و تربیتی، به ظهور نیافته است. بنابراین، پرداختن به هرگونه تربیت دینی و الهی، جز با شناخت حقیقت ولایت، امکان پذیر نیست! بر این اساس، در این مقاله ابتدا مفاهیم تربیت از دیدگاه های مختلف مطرح، و مباحث ولایت، تربیت ولایی و مبانی اصولی این نوع تربیت، ارائه و آن گاه آثار این تربیت در زندگی انسان تبیین میشود. روش مورد استفاده در انجام این پژوهش، تحلیل اِسنادی است که بر اساس آن همة منابع نوشتاری و غیرنوشتاری مربوط به موضوع شناسایی، و با انجام نمونه گیری هدف مند، داده های لازم از طریق فرم های فیش برداری گردآوری میشوند. داده های گردآوری شده با استفاده از شیوه های کیفی طبقه بندی و تحلیل شده است. و نتیجه گیری لازم به عمل خواهد آمد.
۲.

تأثیر شعایر دینی بر بهداشت روانی جوانان(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: بهداشت روانی شعایر دینی آرامش و اطمینان قلبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 411 تعداد دانلود : 939
با پیشرفت فنّاوری و صنعتیشدن جامعة انسانی و تغییرات تمدن، بر میزان اضطراب و دیگر اختلالات روانی و جسمی افزوده شده است. همگام با پیشرفت های جهان معاصر در تشخیص و درمان اختلالات جسمی و روانی، ابزارها و فنون مختلفی گسترش یافته اند که در کاهش مشکلات مختلف مؤثر بوده اند. درکنار همة این ابزارها و فنون تشخیصی و درمانی، از دیرباز، شعایر مذهبی و دینی، ازجمله دعا، نیایش و نماز، جایگاه خود را در آرامش و اطمینان قلبی و بهداشت روانی، حفظ نموده است. از دیدگاه اسلام، معیار سلامت روانی تحت عنوان رشد بکار رفته است. اصطلاح رشد به معنای قائم به خود بودن، هدایت، نجات، صلاح و کمال، آمده است. راه های تأمین بهداشت روانی از دیدگاه اسلام، عبادت، توکل به خداوند، زیارت، روزه گرفتن و... هستند که میتوانند با ایجاد امید و تشویق افراد به نگرش مثبت به موقعیت های فشارزای روانی، باعث آرامش درونی افراد شوند. تأثیر این گونه شعایر دینی بر جسم و روان، از دیدگاه فیزیولوژی ثابت شده است و هم پیامدهای روان شناختی و اجتماعی آنها در جوامع مختلف کاملاً روشن است.
۳.

راهبردهای قرآنی تربیت دینی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:

کلید واژه ها: اعتبار اعتدال راهبرد تربیت التزام اختبار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 620 تعداد دانلود : 302
انجام فعالیت های تربیتی الزاماً باید از یک پیوستگی و جهت گیری معینی برخوردار باشد تا بتواند رسالت عظیم تربیت و ربوبیسازی را به درستی انجام دهد. ازاین رو، یکی از اساسیترین مسأله ها شناخت راهبردها و جهت گیریهای دین اسلام در تربیت انسان است. بر این اساس، با بررسی قرآن کریم چهار راهبرد تعظیم، تکریم، تبیین، و تبشیر و تحذیر را به دست آوردیم که تعیین کنندة جهت گیری فعالیت ها و اقدامات تربیتی هستند. ما در این مقاله این اهداف راهبردی را با عناوین خاص مورد توجه و بررسی قرار داده ایم که عبارت اند از: 1. اختبار 2. اعتبار 3. التزام 4. اعتدال. سپس به شرح و تبیین هرکدام پرداخته و به این نتیجه رسیده ایم که سِیر تربیت انسان از دیدگاه قرآن، با رعایت ترتیب این چهار گام صورت خواهد پذیرفت.
۴.

تفاوت آموزش و پرورش دینی و غیردینی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:

کلید واژه ها: آموزش روح آموزش و پرورش حق مداری آموزش و پرورش دینی آموزش و پرورش غیردینی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 781 تعداد دانلود : 640
به رغم وجود اشتراک بین تعلیم و تربیت دینی و غیردینی، تفاوت هایی نیز میان آنها وجود دارد که مقالة حاضر در صدد تبیین آنهاست. تحقیق در عرصة تفاوت ها و نیل به نتایج گسترده تر، از ضرورت های پژوهشی در این عرصه است. نوشتار پیش روی که به شیوة کتابخانه ای و تحلیلی و با نگاهی به کتاب و سنت نگارش یافته، با برشمردن شانزده مورد از ویژگیهای مشخصات تربیت دینی، و به بیان لوازم آن پرداخته است. موفقیت در تربیت دینی بدون توجه به مشخصه های آن حاصل نمیشود و بخش عمده ای از علل ناکامی در تعلیم و تربیت دینی در غفلت از تفاوت ها نهفته است.
۵.

تربیت دینی و فاعل ارادی(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: تربیت دینی علت غایی شوق علت فاعلی فاعل ارادی مبادی افعال

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 814 تعداد دانلود : 661
در بخش اول این مقاله، برای رسیدن به برخی مبانی تربیت دینی، به تبیین مبادی افعال ارادی انسان از دید فیلسوفان میپردازیم. با تبیین مبادی افعال ارادی انسان، نشان خواهیم داد که انسان برای انجام عملی ارادی، ابتدا به معرفت و شناخت نیازمند است. پس از آن باید اذعان به مفید بودن فعل کند و به دنبال آن میل و گرایش در او ایجاد شود و این میل به قدری شدت یابد که منجر به اراده و پس از آن، انجام فعل، شود. فروعاتی که از این تبیین تفریع میشود، میتواند به منزلة مبانی در تربیت دینی استفاده شود. در بخش دوم، پس از تعیین اهداف تربیت دینی از یک طرف، و به کارگیری فروعات به دست آمده از طرف دیگر، به بررسی برخی از راه کارهایی میپردازیم که ما را در نیل به اهداف تربیت دینی یاری میرساند.
۶.

راهبردهای روان شناختی حفظ قرآن(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:

کلید واژه ها: قرآن انگیزش روان شناسی فراشناخت حفظ قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 188 تعداد دانلود : 356
تا کنون در خصوص شیوه های حفظ قرآن، آثار متعددی نگاشته شده؛ ولی به اصول روان شناختی حفظ قرآن توجه کمتری شده است. این نوشتار در پی استفاده از یافته های روان شناسی برای تسهیل کار حافظان قرآن و ماندگاری بیشتر آیات حفظ شده در ذهن آنان است. در این تحقیق، موضوعات روان شناختی دانش، انگیزش، اراده، تکرار و مرور، بسط و گسترش، سازماندهی و رعایت بهداشت و تغذیه مناسب مورد توجه قرار گرفته است. در موضوع، دانش آگاهی از علوم پیش نیاز وروش اصولی حفظ قرآن و نیز شناخت خود و سبک یادگیری مطمح نظر قرار گرفته است. اموری که انگیزش فرد را برای حفظ قرآن افزایش میدهد، ذیل عنوان انگیزش بررسی شده است. عبور از موانعی که مانع تداوم فعالیت حافظ میشود، تحت عنوان اراده مطرح شده است. تکرار و مرور و تاکتیکهای آن به صورت عامل مؤثر در حفظ، موضوع پنجم راتشکیل میدهد. سازماندهی آیاتی که میخواهیم آنها را حفظ کنیم و روش های آن ششمین موضوع و نکات مربوط به رعایت بهداشت تغذیه مطلوب محور آخر این نوشتار است.
۷.

بررسی نقش شخصیت و رفتارهای اخلاقی دبیران معارف اسلامی در الگوپذیری دانش آموزان مقطع متوسطه(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: دانش آموزان مقطع متوسطه الگوپذیری رفتارهای اخلاقی دبیران معارف اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 790 تعداد دانلود : 690
از مهم ترین ویژگیهای دانش آموزان متوسطه، الگوپذیری از معلمان درس معارف اسلامی است. در این پژوهش، محقق با نظرخواهی از دانش آموزان، به بررسی نقش رفتارهای اخلاقی دبیران معارف اسلامی در الگوپذیری اخلاقی دانش آموزان، شیوه درست و مؤثر برخورد و تعامل دبیران معارف اسلامی با دانش آموزان بپردازد. محقق در این پژوهش، افزون بر مطالعات کتابخانه ای، با اجرای پرسش نامة محقق ساخته، به انجام مطالعات میدانی اقدام کرده است. جامعة آماری، 15924 نفر از دانش آموزان مقطع متوسطه آموزش و پرورش ناحیه یک شهرستان خرم آباد بوده است. نمونة آماری بر اساس فرمول کوکران به تعداد 312 نفر تعیین شد، ولی برای ارتقای دقت پژوهش این آمار به 400 نفر افزایش یافت. بر اساس روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای، جامعة آماری تعیین، و پژوهش در میان آنان به اجرا در آمد. حاصل این پژوهش این است که، خوش خلقی دبیران معارف اسلامی، از میان تمام عوامل ذکرشدة موثر در الگوپذیری دانش آموزان، بالاترین میزان تأثیرگذاری را دارد.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۲۹