مطالعات برنامه درسی ایران

مطالعات برنامه درسی ایران

مطالعات برنامه درسی سال پنجم پاییز 1389 شماره 18 (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

نقدی و نظری بر نگاشت سوم سند برنامه درسی ملی جمهوری اسلامی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: رویکرد تلفیقی آزاد سازی برنامه درسی برنامه درسی ملی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 932 تعداد دانلود : 90
بدون تردید برنامه درسی ملی مهم ترین پروژه اجرائی- مطالعاتی حوزه برنامه درسی در کشور ماست. این سند چون به سفارش مراجع عالی تصمیم گیری تدوین شده است، پس از تصویب در این مراجع وجهه رسمی و قانونی پیدا کرده و هدایت کننده تحولات آتی در خصوص برنامه های درسی در سطح ماقبل دانشگاه خواهد بود. بنا به همین موقعیت و جایگاه باید به نقد آن اهتمام ورزید تا تحولات آتی نظام آموزشی مسیر صحیح و قابل دفاعی را بپیمایند. در این مقاله نگارنده پس از دو مقدمه که یکی به ارزیابی کمیت و کیفیت حضور متخصصان برنامه درسی در این فرایند و دیگری به نام یا عنوان اطلاق شده به این سند اختصاص دارد، دو محور اساسی را برگزبده و به نقد مضامین و احکام مندرج در این سند از این دو منظر پرداخته است. منظر نخست به تمرکز زدائی یا آزاد سازی برنامه درسی مربوط می شود که به باور نگارنده باید محرک و مشوق اصلی این حرکت به حساب آید. بدون حرکت سنجیده به سوی آزاد سازی، به دیگر سخن، نیازی که بتوان رفع آن را توجیه کننده این حرکت ملی دانست به شدت کمرنگ، مبهم یا حتی محو می گردد. منظر دوم تلفیق یا در هم تنیدگی است که وجه دیگری از کاستی های برنامه های درسی در نظام آموزشی به شمار آمده و لذا باید برنامه درسی ملی معرف گشایش های جدی و معناداری در این زمینه باشد.
۲.

نقد و بررسی حوزه یادگیری ریاضی در سند برنامه درسی ملی جمهوری اسلامی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: قانون اساسی معارف برنامه درسی ملی ایران حوزه یادگیری ریاضی برنامه درسی ریاضی کتاب درسی ریاضی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 270 تعداد دانلود : 389
در این مقاله، بعد از مروری اجمالی بر کلیت سند برنامه درسی ملی جمهوری اسلامی ایران، به بررسی برنامه درسی ریاضی به عنوان یکی از مهم ترین حوزه های یادگیری در هر برنامه درسی ملی پرداخته می شود. این مقاله با نگاهی گذرا به سیر تاریخی برنامه درسی در ایران و جهان و اشاره به قانون اساسی معارف به عنوان اولین سند مکتوب برنامه درسی مدرسه ای در ایران، به بررسی حوزه یادگیری ریاضی در این سند می پردازد. در پایان، شرایط لازم برای تدوین یک برنامه درسی ریاضی بر اساس سند برنامه درسی ملی ونقش برنامه درسی در تالیف کتاب-های درسی ریاضی مورد توجه قرار می گیرد.
۳.

ارزش یابی استلزامات و اقتضائات اجرایی برنامه درسی ملی جمهوری اسلامی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: اجرای برنامه درسی برنامه درسی ملی دیدگاه اجرا رویکرد اجرا روش اجرا سبک اجرای برنامه درسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 514 تعداد دانلود : 888
در این مقاله نشان داده می شود که «آن چه برای اجرای برنامه درسی ملی درنظر گرفته شده» با «آن چه تجربه ملی و جهانی برای اجرای این گونه برنامه ها نشان می دهد» به چه میزان «انطباق» دارد. در این مقاله نشان داده شد که اجرای برنامه های درسی کلان با چهار سطح تصمیم گیری همراه است: تعریف دیدگاه، تعیین رویکرد، انتخاب روش و تدوین سبک اجرای برنامه درسی. گرچه شکل های مختلفی از عمل در هر مورد وجود دارد، که تجربه انبوه شده گذشتگان توفیق برخی از آن ها را در موقعیت ها و با اهداف خاص تایید می کند، اما این تجربه سبب نشده تا برای اجرای برنامه درسی ملی، دست اندرکاران متعهد به آن عمل نمایند. متولیان برنامه درسی ملی دیدگاه تفکیکی، رویکرد مهندسی، روش تدریجی و سبک اجرای برنامه با پذیرش قسمتی از برنامه جاری را مناسب اجرای برنامه درسی ملی جمهوری اسلامی ایران دیده اند. هم چنین، با آن که اجرای برنامه مستلزم کسب توافق ذی نفعان، تامین نیروی انسانی، تدارک امکانات و نظارت است؛ اما در شرح اجرای برنامه درسی ملی آن طور که باید به چهار مقوله مذکور توجه نشده است. بر این اساس، گرچه برای تنظیم و تدوین «استلزامات و اقتضائات اجرایی برنامه درسی ملی» تجربه گران بهای دو تغییر عمده نظام آموزشی و برنامه های درسی ایران در دو حکومت معاصر این کشور، علاوه بر تجربه جهانی، در اختیار بوده است؛ اما به نظر می رسد دست اندرکاران به شکلی مستقل از آن تجربه، به تدبیر امور همت گماشته و به تولید برنامه پرداخته اند.
۴.

نقد الگوی هدف گذاری سند برنامه درسی ملی جمهوری اسلامی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: هدف سند برنامه درسی ملی الگوی هدف گذاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 792 تعداد دانلود : 221
مولفه هدف در اسناد برنامه درسی ملی از مولفه های مهم و اساسی است. تدوین و صورت بندی آن امری حساس و در خور تعمق و تامل است. این مقاله با هدف بررسی و نقد الگوی هدف گذاری ویراست سوم سند برنامه برنامه درسی جمهوری اسلامی ایران نوشته شده است. برای رسیدن به این هدف نخست الگوی هدف گذاری در سه سطح مفهومی، گزاره ای و سیستمی توصیف شده، آن گاه با توجه به چهار ملاک سازگاری درونی، سازگاری بیرونی، ارتباط طولی، و ارتباط عرضی به نقد الگو پرداخته است. نتایج این مطالعه نشان می دهد که علی-رغم ابتکار در به کارگیری شیوه هرمی/آرایه ای هدف گذاری، الگو در برخی بخش ها دارای ناسازگاری بیرونی و درونی است و ارتباط طولی و عرضی آن نیز مخدوش بوده و به دقت تبیین نشده است.
۵.

بررسی سند برنامه درسی ملی جمهوری اسلامی ایران براساس رویکرد آموزش چندفرهنگی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: برنامه درسی سند برنامه درسی ملی رویکرد آموزش چندفرهنگی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 741 تعداد دانلود : 878
هدف مقاله حاضر، تحلیل محتوای سند برنامه درسی ملی ایران، به منظور شناسایی میزان انطباق هریک از بخش-های سند با مولفه های آموزش چندفرهنگی است. بدین منظور ابتدا مبانی نظری آموزش چندفرهنگی بررسی و مولفه-های کلیدی آن استحراج گردید. سپس محتوای سند برنامه درسی ملی براساس آن مولفه ها تحلیل گردید. روش تحقیق مورد استفاده، تحلیل محتوا و واحد تحلیل نیز متن سند (صفحات) بوده است. نتایج تحلیل، حاکی از توجه نسبی سند به مولفه های آموزش چندفرهنگی است. به طوری که بخش مربوط به «روش های ارزش یابی پیشرفت تحصیلی» به طور مناسب به مولفه های آموزش چندفرهنگی توجه، اما بخش مربوط به «راهبردهای یاددهی- یادگیری» از آن غفلت نموده است. همچنین بخش های مربوط به «مبانی فلسفی و علمی»، «اصول حاکم بر برنامه های درسی و تربیتی» و «اهداف تفصیلی دوره های تحصیلی» تا اندازه ای مولفه های آموزش چندفرهنگی را منعکس ساخته اند. براساس نتایج تحلیل، در پایان مقاله پیشنهادهایی ارائه شده است.
۶.

بررسی سطوح و مقاطع کلیدی در برنامه درسی ملی جمهوری اسلامی از منظر یافته های علم روان شناسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: رشد ساختار آموزشی مقاطع کلیدی سطوح موفقیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 853 تعداد دانلود : 241
در دهه های اخیر شاهد یافته های جدید علمی در زمینه ی شناخت ذهن و مغز، فرایندهای عصبی که طی تفکر و یادگیری روی می دهد، و رشد توانش دانش آموزان بوده ایم. براساس مطالعات نظری، تحولات رشدی، تحولاتی تدریجی و چندوجهی است و در تمام افراد دارای مشترکاتی است که به تصمیم-گیرندگان اجازه می دهد براساس این مشترکات به تعیین سطوح و مقاطع کلیدی در برنامه درسی مبادرت نمایند. اما باید دانست که دانش آموزان در مسیر رشد در ابعاد مختلف، توان مندی های متفاوتی را در مقاطع مختلف زمانی و در مراحل مختلف به نمایش می گذارند و عملکرد آنان در هر مرحله تابع شرایط تربیتی خاصی است. علاوه بر این، فرایند رشد انعطاف پذیر بوده و تحت تاثیر شرایط اقتصادی اجتماعی و فرهنگی فرد نیز قرار دارد. براساس یافته های مطالعات نظری در سند تحول راهبردی مرحله بندی دوره های تحصیلی چه به جهت ساختار (مراحل تربیت) و چه به جهت محتوا باید دارای میزانی از انعطاف پذیری باشد که افرادی با ویژگی های متفاوت بتوانند از تربیت متناسب با نیازهای خود بهره مند شوند. از آن جا که تبیین مبانی روان-شناختی مبتنی بر مبانی فلسفی می تواند دلالت های روشنی را در اختیار برنامه ریزان درسی در سطح ملی و سطوح بعدی تصمیم-گیری قرار دهد در این مقاله مبانی روان شناختی برنامه درسی ملی در تعیین سطوح و مراحل کلیدی از منظر یافته های علم روان شناسی مورد بررسی قرار می گیرد.
۷.

نقد و ارزیابی مبانی برنامه درسی ملی جمهوری اسلامی ایران براساس «شاخص های فطرت»(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: برنامه درسی ملی جمهوری اسلامی ایران نقد فلسفی فلسفه تربیت اسلامی و دلالت های آن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 531 تعداد دانلود : 20
در این مقاله برخی از عناصر مهم محتوایی «برنامه درسی ملی جمهوری اسلامی ایران» (نگاشت سوم) را از لحاظ میزان سازگاری با مضامین اصلی فلسفه تربیت اسلامی و دلالت های آن، بررسی کرده ایم؛ بخش اول به تبیین مبنای اصلی نقد اختصاص دارد. که نخست «فلسفه تربیت در جمهوری اسلامی ایران» اشاره شده که اهم آن ها عبارتند از: تلقی تعاملی، تدریجی و یکپارچه از «تربیت»؛ تصویری لایه ای، تلفیقی و سیال از «هویت» و نگاه مراتبی و ذو ابعاد به «حیات طیبه» و آمادگی برای آن، نقش همه ارکان تربیت و لزوم مشارکت تمام عوامل اجتماعی در این فرآیند و نیز ضرورت هماهنگی بین انواع تربیت؛ توجه به این گونه مضامین، اقتضا می نماید که نظام تربیت رسمی وعمومی دارای خصوصیاتی باشد نظیر تاکید بر هویت مشترک، توجه به مرتبه لازم و شایسته از آمادگی عموم برای تحقق حیات طیبه، تاکید بر کسب شایستگی های پایه و تعیین اهداف در دو سطح مشترک و ویژه. این بخش هم چنین به ویژگی های برجسته برنامه درسی در نظام تربیت رسمی و عمومی می پردازد.. بخش دوم مقاله به تحلیل و نقد محتوای «برنامه درسی ملی» از نظر توجه به مضامین اصلی مندرج در «فلسفه تربیت در جمهوری اسلامی ایران» برای تبیین چیستی، چرایی و چگونگی جریان تربیت می پردازد. این بخش هم-چنین میزان توجه مفاد «برنامه درسی ملی» به خصوصیات تربیت رسمی و عمومی و ویژگی های برجسته برنامه درسی را بررسی نموده و شواهدی را درباره ناسازگاری و یا غفلت «برنامه درسی ملی» از این خصوصیات و ویژگی ها بیان می کند.
۸.

بررسی و نقد فلسفی برنامه درسی ملی جمهوری اسلامی ایران براساس فلسفه تربیت اسلامی و دلالت های آن(مقاله علمی وزارت علوم)

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی روانشناسی تاریخچه و مکاتب آراء تربیتی مکاتب فلسفی مکاتب شرق و اسلام
  2. حوزه‌های تخصصی علوم تربیتی برنامه ریزی درسی
تعداد بازدید : 863 تعداد دانلود : 412
در این مقاله برخی از عناصر مهم محتوایی «برنامه درسی ملی جمهوری اسلامی ایران» (نگاشت سوم) را از لحاظ میزان سازگاری با مضامین اصلی فلسفه تربیت اسلامی و دلالت های آن، بررسی کرده ایم؛ بخش اول به تبیین مبنای اصلی نقد اختصاص دارد. که نخست «فلسفه تربیت در جمهوری اسلامی ایران» اشاره شده که اهم آن ها عبارتند از: تلقی تعاملی، تدریجی و یکپارچه از «تربیت»؛ تصویری لایه ای، تلفیقی و سیال از «هویت» و نگاه مراتبی و ذو ابعاد به «حیات طیبه» و آمادگی برای آن، نقش همه ارکان تربیت و لزوم مشارکت تمام عوامل اجتماعی در این فرآیند و نیز ضرورت هماهنگی بین انواع تربیت؛ توجه به این گونه مضامین، اقتضا می نماید که نظام تربیت رسمی وعمومی دارای خصوصیاتی باشد نظیر تاکید بر هویت مشترک، توجه به مرتبه لازم و شایسته از آمادگی عموم برای تحقق حیات طیبه، تاکید بر کسب شایستگی های پایه و تعیین اهداف در دو سطح مشترک و ویژه. این بخش هم چنین به ویژگی های برجسته برنامه درسی در نظام تربیت رسمی و عمومی می پردازد.. بخش دوم مقاله به تحلیل و نقد محتوای «برنامه درسی ملی» از نظر توجه به مضامین اصلی مندرج در «فلسفه تربیت در جمهوری اسلامی ایران» برای تبیین چیستی، چرایی و چگونگی جریان تربیت می پردازد. این بخش هم-چنین میزان توجه مفاد «برنامه درسی ملی» به خصوصیات تربیت رسمی و عمومی و ویژگی های برجسته برنامه درسی را بررسی نموده و شواهدی را درباره ناسازگاری و یا غفلت «برنامه درسی ملی» از این خصوصیات و ویژگی ها بیان می کند.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۴۹